Son yıllarda hem dünyada hem de Türkiye’de ilaçların reçetesiz ve bilinçsiz kullanımında önemli bir artış yaşanıyor.
Yeşilay Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Çiğdem Karakükcü, yaptığı değerlendirmede şu ihtarlarda bulundu:
“Tedavi gayeli reçete edilen ilaç ve destek eserlerin denetimsiz ve ölçüsüz kullanımı toplum sıhhati için önemli riskler oluşturuyor. İlaçların kullanım gerekliliği dozu ve mühletinin ilgili doktorlar tarafından belirlenmesi ve takip edilmesi gerekiyor. Bir kısım özel renkli reçete ile alınabilen, daha hassas takipli eserlerin yüksek bağımlılık yapan özellikte olduğunu akılda tutmak gerekli. Bu ilaçların kullanımının her etabında doktor önerisi alınmalıdır.”
Mevcut durumla birlikte, sürdürülebilir ve bütüncül iş birlikleriyle tahlil tekliflerinin de ele alındığı çalıştayda, kritik başlıklar ortaya konuldu. Karakükcü, “Sorunların ve tahlil tekliflerinin masaya yatırıldığı çalıştayımızı tamamladık. Bundan sonraki süreçte kurulacak çalışma kümeleri ile ilacın berbata kullanımına dair tedbire, müdahale ve yürütülecek siyasetler hakkında değerli çıktılar oluşturmayı hedefliyoruz bu bahiste hem Yeşilay bilim heyetimizdeki hem de alandan farklı branş meslektaşlarımızdan dayanak ve katkı alacağız” halinde konuştu.
YEŞİLAY BİLİM KURULU’NDAN ÇOK BOYUTLU VE BÜTÜNCÜL MÜCADELE
Çalıştay başlıklarından birisi olan endikasyon dışı ilaç kullanımının uygulama ve kontrol süreçlerine dikkat çeken Karakükcü, “Tıbbi endikasyondan, ilacın reçetelendirilmesi, temini ve süreçlerin takibine kadar her basamağın daha inançlı ve aktif olmasını hedefleyerek bu çalıştayı gerçekleştirdik. Ortaya çıkan saha yansımaları ve gereksinimlerine nazaran başta bağımlılık potansiyeli yüksek, tüm ilaçların denetimsiz kullanımını en aza indirmek üzere projeler geliştirmeyi hedefliyoruz. Bu bahiste sıhhat çalışanlarının bağımlılık yapan ilaçlar konusunda farkındalıklarının artırılması da kıymetli bir konu.” dedi.
“BU BİLGİLER HAYATİ KIYMET TAŞIYOR”
Prof. Dr. Çiğdem Karakükcü “Öte yandan toplumun genelinde ‘doktor verdiyse zararsızdır’ algısının kabul gördüğü ve ilaçların kullanım mühleti, dozu ve sistemi konusunda bilgi eksikliklerinin yaygın olduğunu gözlemliyoruz. Hastalar ve danışanlarımız, ‘reçeteli ilaç zararsızdır’ yanılgısıyla bu ilaçları uzun mühlet ve yanlış dozda kullanabiliyor, kendi öngörüleriyle tekrar kullanıyor, hatta tavsiyede bulunuyor. Sıhhat çalışanlarına yönelik eğitimlerin artırılması ve danışanlara ilaçların kullanım mühleti, biçimi ve muhtemel riskleri hakkında daha faal bilgilendirme yapılması hayati değer taşıyor” diyerek, ‘İlaçların Berbata Kullanımı Çalıştayı’ kapsamında dikkat çeken teklifleri aktardı:
Çalıştaydan Çıkan Kritik Bulgular:
- Sentetik ilaçların berbata kullanım sıklığı, başka psikoaktif hususlar ortasında ikinci–üçüncü sıraya yükselmiştir.
- Endikasyon dışı reçetelendirme uygulamaları ve mevzuat eksiklikleri bağımlılık riskini artırmaktadır.
- Toplumda yaygın olan “reçeteli ilaç zararsızdır” algısı hem yanlış hem de tehlikelidir.
- Sağlık çalışanlarının bağımlılık yapan ilaçlar konusunda farkındalık seviyesinin yükseltilmesi acil bir gereksinimdir.
- Hastaların ilaçların önerilen kullanım mühleti, dozajı ve mümkün riskleri hakkında kapsamlı biçimde bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Yeşilay Bilim Kurulu’ndan Siyaset Önerileri
- Tedavi süreçlerinin şahsileştirilmesi: Çocuk, ergen ve yaşlı popülasyon için özel protokoller oluşturulmalıdır.
- Veriye dayalı siyaset geliştirme: Klinik ve epidemiyolojik araştırmaların sayısı artırılarak elde edilen bulgular ilgili kurumlarla tertipli paylaşılmalıdır.
- Sürekli eğitim ve farkındalık programları: Gençler, aileler ve sıhhat profesyonellerine yönelik sistemli ve şimdiki eğitim faaliyetleri planlanmalıdır.
- Toplumsal tedbire stratejileri: Spor, sanat ve okul tabanlı projelerle risk altındaki gençlerin korunması sağlanmalıdır.
- Arz denetimi ve kontrol: Geçersiz ve kaçak ilaç üretimine karşı kontroller sıkılaştırılmalı; eczacı ve hekimlerin bu sürece etkin iştiraki teşvik edilmelidir.
“ŞİFA ARARKEN SAĞLIĞIMIZDAN OLMAYALIM”
Yeşilay Bilim Kurulu, ilaçların bilinçsiz kullanımına karşı çok boyutlu ve bütüncül bir gayret daveti yapıyor: “Şifa ararken sağlığımızdan olmayalım. İlacı sadece doktor önerisi ve kontrolünde, reçeteye uygun kullanmak, bağımlılığa karşı en güçlü korunma yoludur.”
