Bölgesel ticarette stratejik kıymet taşıyan Zengezur Koridoru, Türkiye’nin kilit güç ve lojistik merkezi olma pozisyonunu pekiştirecek. Uzmanlara nazaran Zengezur, sadece ticaret değil, güç güvenliği açısından da büyük potansiyel taşıyor. Avrupa’nın gereksinim duyduğu alternatif petrol, gaz ve elektrik güzergahları için stratejik bir çizgi olma özelliği dikkati çekiyor.
Orta Asya, Hazar Bölgesi, Azerbaycan ve Ermenistan’ı Türkiye’ye bağlayan koridor, tıpkı vakitte Orta Koridor’un kıymetli bir kesimi olarak öne çıkıyor.
- Bu kapsamda ağustosta “Kars-Iğdır-Aralık-Dilucu Demir Yolu Hattı”nın temeli atıldı.
- Uzmanlara nazaran Zengezur, sadece ticaret değil, güç güvenliği açısından da büyük potansiyel taşıyor.
- Avrupa’nın muhtaçlık duyduğu alternatif petrol, gaz ve elektrik güzergahları için stratejik bir çizgi olma özelliği dikkati çekiyor.
GÜVENLİK AÇISINDAN JEOPOLİTİK VE JEOSTRATEJİK AVANTAJ
Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Memleketler arası Alakalar Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oktay Tanrısever, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Zengezur Koridoru’nun, Hazar güç kaynaklarını Türkiye ve Avrupa pazarlarına ulaştırmada en kısa yolu oluşturacağı için kritik değerde olduğunu söyledi.
Koridorun pek çok sebeple stratejik bir ehemmiyete sahip olduğunu söz eden Tanrısever, “Daha az ülke geçişi olması ve son yıllarda komşularına karşı saldırgan tavrıyla dikkat çeken Rusya’ya daha uzak noktada olmasından ötürü stratejik değeri büyük. Potansiyel olarak petrol, doğal gaz yahut elektrik iletimi için kullanılması mümkün olabilir. Lakin bunun için güvenlikle ilgili kaygıların tam olarak giderilmesi çok değerli olduğundan bu süreç vakit alabilir.” dedi.
Tanrısever, bilhassa Ermenistan iç siyasetindeki gelişmelerle Rusya’nın her iki ülkeye dönük siyasetlerinin netlik kazanmasından sonra güçte yatırımlar yapılabileceğine işaret ederek, “Zengezur Koridoru üzerinden Hazar bölgesinden daha çok petrol, gaz ve elektrik Türkiye’ye ulaştırılabilirse Türkiye’nin Avrupa pazarları açısından kıymetli bir bölgesel güç merkezi olma amacını gerçekleştirmesine katkısı olabilir. Ülkemize gelen güç kaynağının ölçüsü ve menşe ülke çeşitliliği bu amacı güçlendirecek gelişmeler olacaktır.” diye konuştu.
AB İÇİN POTANSİYEL ALTERNATİF
AB ve ABD’nin Zengezur Koridoru’nu Rusya’dan bağımsız bir güç koridoru olduğu için stratejik olarak desteklediklerini lisana getiren Tanrısever, koridorun Rusya’nın bölgesel tesirinin zayıflamasına ve Avrupa güç güvenliğine katkı sağlayabileceğine değindi.
Tanrısever, Zengezur Koridoru projesinin hayata geçirilmesi durumunda bölgedeki güç geçişine somut bir katkı sağlaması için kısa vadeden çok orta ve uzun vadeye odaklanılması gerektiğini belirterek, “Siyasi ve diplomatik görüş birliğinin sağlanarak gerekli muahede ve altyapının hayata geçirilmesi en az 3-5 yıllık orta vadede mümkün olabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
ENERJİ KORİDORLARININ TAMAMLAYICI HALKASI
Ankara Toplumsal Bilimler Üniversitesi (ASBÜ) İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Levent Aydın ise TANAP, TürkAkım, BTC ve İran doğal gaz boru sınırlarının Türkiye üzerinden geçtiğini ve bu çizgilerin hali hazırda Türkiye’yi doğu-batı taraflı ana güç geçiş sınırı haline getirmiş durumda olduğuna işaret etti.
Ulaşım ve lojistik koridoru olan Zengezur’un ise Hazar havzası ile Türkiye üzerinden Avrupa’ya uzanan güç koridorlarının tamamlayıcı bir halkası olma potansiyeline sahip olduğunu belirten Aydın, “Bu koridor açıldığında Türkiye’ye direkt kara/demiryolu ilişkisi ile yalnızca nakliyat sağlamakla kalmayacak, tıpkı vakitte boru çizgileri, elektrik iletim çizgileri ve fiber optik bağlantı altyapısı için de yeni bir güzergah oluşturacaktır.” dedi.
Aydın, bugün için koridorun bir “enerji hattı” olmadığını söz ederek, şunları söyledi:
“Ancak ileride TANAP’a paralel yeni gaz temasları, petrol boru çizgileri, Azerbaycan–Türkiye ortasında elektrik enterkonneksiyonu ya da dijital bağlantı sınırları için kullanılabilecek stratejik bir altyapı koridoru olacaktır.
Belki ilerde Hazar geçişli Türkmen gazını da bu geçiş üzerinde görebiliriz.
Enerji güvenliği açısından en kritik ögelerden biri alternatif güzergahların oluşturulması olduğu dikkate alındığında, Zengezur bu manada Türkiye ve bölge ülkeleri için stratejik bir kazanım olacaktır.”
ORTA VADEDE YENİ GÜÇ İRTİBATLARI MÜMKÜN
ABD için Zengezur Koridoru’nun sırf güç değil birebir vakitte Rusya ve İran’ın bölgesel tesirini sınırlamak açısından stratejik bir çizgi olduğuna değinen Aydın, Washington’un bu çizgisi Moskova’nın güç üzerindeki baskısını kıracak, Tahran’ın lojistik üstünlüğünü azaltacak bir alternatif olarak gördüğünü vurguladı.
Aydın, AB için bilhassa Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası temel amacın de Rusya’ya güç bağımlılığını azaltmak, hatta bitirmek olduğuna işaret ederek, “2050’ye yönelik karbon nötr stratejisi fosil yakıtları basamaklı olarak terk etmeyi öngörse de, kısa vadede arz güvenliği ön planda. Hazar’dan gelecek her yeni güzergah bu nedenle kıymetli stratejik kıymet taşıyor. Şayet Zengezur kalıcı barış ortamında işlerlik kazanırsa, AB’nin bu hattı desteklemesi çok güçlü bir ihtimal.” dedi.
Koridorun bölgedeki güç geçişine somut bir katkı sağlaması için takvimin teknik olduğu kadar siyasi süreçlere de bağlı olduğuna değinen Aydın, kelamlarını şöyle sürdürdü:
- “Bölgedeki jeopolitik gelişmeler, Ermenistan ile Azerbaycan ortasındaki bağların olağanlaşması ve bölgesel aktörlerin yatırım kararları, süreci belirleyecektir.
- Orta vadede yani 5–10 yıl içerisinde elektrik iletim çizgileri ve doğal gaz ilişkilerinin fizibiliteye bağlı olarak hayata geçirilmesi mümkündür.
- Daha kısa vadede ise kara ve demir yolu ilişkileri üzerinden ticaretin başlaması, güç altyapısına yönelik itimat artırıcı bir adım fonksiyonu görecektir.”
ABD, AB VE ÇİN’İN HESAPLARI FARKLI
Aydın, ABD’nin koridoru sırf güç değil, birebir vakitte Rusya ve İran’ın bölgesel tesirini sınırlayacak stratejik bir çizgi olarak gördüğünü, AB’nin ise bilhassa Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası bu güzergaha büyük ehemmiyet verdiğini vurguladı.
Çin’in ise Zengezur’u “koridor savaşlarının yeni cephesi” olarak değerlendirdiğini belirten Aydın, Pekin’in Nesil ve Yol Teşebbüsü kapsamında Güney Kafkasya ve Orta Asya’daki lojistik ağlara yatırım yaptığını kaydetti.
