KONUK YAZAR | Atatürk Araştırmacısı Ahmet Gürel, Cumhuriyet Ege için yazdı…
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Rauf Orbay başkanlığında, 17 Kasım 1924 tarihinde kurulmuştur.
Millî Mücadele sırasında bir arada hareket eden aydınlar arasında ülkenin kurtarılmasının ve Lozan Antlaşması’nın imzalanmasından sonra görüş ayrılıkları daha da belirginleşmeye başladı. Bu ayrılık Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğini yaptığı Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu mensupları arasında yaşandı. Özellikle Saltanatın kaldırılması, Lozan Antlaşması’nın imzalanması, Cumhuriyet’in ilan edilmesi Mustafa Kemal Paşa ile eski silah arkadaşlarının aralarının açılmasına yol açtı.
Rauf Bey’in Cumhuriyet’in ilan biçimine karşı çıkması onun ayrı bir parti kuracağı şeklinde yorumlandı. Halk Partisi ise 22 Kasım 1923’te yaptığı toplantıda bu konuyu ele aldı. İsmet Paşa ile Rauf Bey arasında şiddetli tartışmalar oldu. Rauf Bey “Mutlaka muhalif parti yapmamızı istiyorsunuz. Yapmayacağım. Hüküm sizindir. Vicdan benimdir. Beni partiden atarsanız izin alıp giderim” diyerek toplantıyı terk etti. 3 Mart 1924’te Hilafetin kaldırılması ve Osmanlı soyundan gelen kişilerin yurt dışına gönderilmesi de tepkilere yol açtı.
1925 yılında, Takriri Sükûn Kanunu’nu çıkarıldı. Ankara’da ve isyan bölgesinde olmak üzere iki İstiklal Mahkemesi’nin kurulmasını istendi. Türkiye Büyük Millet Meclisi bu isteği benimsedi. İsyan bölgesi İstiklâl Mahkemesi görev alanı içindeki Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın şubelerini kapattı. Ankara ve İstanbul şubeleri arandı. Ankara İstiklal Mahkemesi Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın irticai çalışmalarda bulunduğunu hükümete iletti. Din ve dince kutsal sayılan değerlerin politikaya araç edildiğini gören Hükümet, 3 Haziran 1925’te TPCP’nin kapatılmasını kararlaştırdı. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılmasıyla, çok iyi niyetle başlanılmış olan çok partili yaşam da daha gelişmeden bitmiş oldu.
31 Temmuz 2023
Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı
