Margot Robbie’nin başrolde olduğu Dua Lipa’nın da yer aldığı filmle yıllardır üzerine yüklenen olumsuz “anlam”ları silmeyi hedefleyen Barbie bebeklerin 64 yıllık serüvenindeki tartışmalara bir göz atalım.
Genç kadın kızının kağıt
bebeklerle oynarken ne kadar zevk aldığını farketmişti. Eğer bu
yalnızca iki boyutlu kalmayıp da tutulup sarılabilecek bir yapıda
olsa çocuğun daha mutlu olacağına kuşku yoktu.
Konudan kocasına
söz etmeye karar verdi. Çünkü yakın zamanda yeni bir oyuncak
şirketine ortak olmuşlardı. Kocası dinledi ama sonra “boşver”
dercesine elini salladı. Şirket o sırada ukulele ve ksilefon gibi
çocuklara yönelik müzik aletleri üretiyordu.
Ancak kadının
kafasından bu fikir çıkmamıştı. Bir süre sonra ailece
çıktıkları Avrupa gezisinde gördüğü oyuncak bebek ise tam
kafasındaki tarife uyuyordu. Lilly adlı bu oyuncak bebek Alman Bild
gazetesinde yer alan bir çizgiroman karakterinden uyarlanmıştı.
Ruth
Handler’in kızı için aldığı bu bebeğin tasarımında bazı
değişiklikler yapıldı ve 3 yıl sonra, 9 Mart 1959’da New York
Oyuncak Fuarı’nda ilk kez yer aldı. Kızı Barbara’nın adından
esinlenerek Barbie adını koyduğu oyuncak bebek bir devrin de
başlangıcını simgeliyordu.
Handler çiftinin ortağı olduğu
Mattel oyuncak şirketi ilk yıl 350 bin Barbie satarak hızlı bir
çıkış yakaladı. Bebekler Japonya’da üretilirken aynı zamanda
kıyafetleri de Japon ev hanımlarınca dikiliyordu.
1964’te ise
Mattel, Barbie’nin esin kaynağı Lilly bebeğin şirketini satın
aldı ve üretimini durdurdu. Günümüzde dünyanın en büyük
ikinci oyuncak şirketi olan Mattel (ilk sırada Lego yer alıyor)
2020 yılı verilerine göre Barbie bebek ve aksesuarlarının
satışından 1.35 milyar dolar kazandı.
MUTLULUK
ZENGİNLİKTİR ALGISI
Barbie
bebek geçen sürede tartışmaların da odağı oldu. 1980’lerde o
artık yalnız bir oyuncak değil kitaplarıyla, çantalarıyla,
kozmetik ürünleri ve video oyunları ile başlı başına bir
endüstriydi. 1992’de Mattel konuşan Barbie’lere “Yeterince
giysimiz olacak mı?”, “Alışverişi seviyorum!” ve
“Pizza partisi vermek ister misin?” gibi cümleleri ekledi.
Bu gelişme Barbie’nin tüketim için bir rol model olduğu savını
beraberinde getirdi. Onun yaşam tarzına göre mutluluk pahalı
eşyalara sahip olabilmekten geçiyordu. Aynı zamanda kadın zengin
ve güzel olmasının yanında her zaman eğlenmeliydi. Ona göre
pazara gitmek bile ayrı kıyafet isteyen bir aktiviteydi.
ANOREKSIA
NEDENİ MİYDİ?
İngiltere’de
bir genç kız da çocukluğunu Barbie bebeklerle geçirmişti. Dört
kardeşin en küçüğüydü. 11 yaşına geldiğinde mükemmeliyetçi
tarafı ağır basmaya başlamıştı. Hatta artık bir iddiası
vardı. “En zayıf ve en güzel Barbie bebeği” gibi
olacaktı.
Yemeği kısmakla kalmamış, istemli olarak kusarak
yediklerini de çıkarır olmuştu. Yaptığı ağır egzersizler de
eklenince bitkinliği arttı. 16 yaşındayken gittiği hastanenin
otoparkında aniden bayıldı. Kan potasyumu aşırı düşmüş ve
kalbi durmuştu. Ona anoreksia nervosa tanısı konuldu. Çeşitli
komplikasyonları olan bu yeme içme bozukluğu özellikle genç
kızlarda görülmekte ve özünde bir psikiyatrik bozukluk olarak
ele alınmaktadır.
BARBIE
BEBEK SENDROMU
Barbie
bebek sendromu, Barbie gibi imkansız fiziksel görünüm ölçütlerine
ulaşma dürtüsü olarak tanımlanan bir durumdur ve pek çok genç
kızı etkilemiştir. Barbie görünümü özenilen bir durum olsa
bile fiziksel oranları sağlıklı kadınların bedenlerini temsil
etmemektedir. Standart bir Barbie bebek yaklaşık 30 cm’dir.
Ortalama yetişkin boyu 175 cm kabul edilirse Barbie’nin bel
çevresi yaklaşık 45 cm olur.
Profesyonel tenisçi Serena
Williams’ın yaklaşık 70 cm’lik bir beli ve şarkıcı Lady
Gaga’nın yaklaşık 66 cm’lik bir beli vardır. Ayrıca Barbie
insan olsaydı adet görmek için gerekli miktarda vücut yağına
sahip olmazdı. Ayakkabı numarası ise vücuduyla orantısız bir
şekilde 34.5 olurdu.
AZ
YEMEK YİYORLAR
İngiltere’de
yapılan bir araştırmada 5 – 8 yaşındaki kız çocuklarına
Barbie bebek resmi gösterilmesi sonrası daha düşük özgüven ve
daha fazla zayıf olma arzusunu dile getirdiler. Hollanda’da yapılan
diğer bir çalışmada yaşları 7 – 11 arasında değişen kız
çocuklarının Barbie’yle oynadıktan sonra daha az yemek
yedikleri gözlenmiştir. Amerikalı üniversiteli kadınlar yapılan
bir araştırmada kendilerini Barbie veya mankenlerle
karşılaştırdıklarında özgüvenlerinde düşüş, daha olumsuz
bir beden imajı tanımlamışlardır.
ARABİSTAN’DA
YASAK
Sosyal
alanda da Barbie nice fırtınalar yaşatmıştır. 2002’de şirket
“mutlu aile” konseptine dayanarak hamile Barbie serisini piyasaya
sürdü. Ancak genç hamileliğin desteklediğine ilişkin şikâyetler
nedeniyle piyasadan hızla çekilmek zorunda kaldı.
2003’te Suudi
Arabistan islamın ideallerine uymadıklarını belirterek Barbie
bebeklerin satışını yasakladı. Irksal tepkilere nispeten daha
erken yanıt verdi Barbie 1980’den başlayarak Hispanik bebekler
üretildi. Christie adlı Afro-Amerikalı bebek ise 1968’de
üretildi. Marka şimdi 22 ten, 94 saç, 13 göz rengi ve beş beden
tipiyle seçeneklerini sunuyor.
64
YILLIK SERÜVEN FİLM OLDU
Tüm
bunları bize hatırlatan ise artık bir endüstri haline gelen
Barbie’nin önümüzdeki hafta (21 Temmuz) vizyona girecek olan
filmi. Margot Robbie’nin Barbie rolünde olduğu ve Ryan Gosling’in
erkek arkadaşı Ken rolünde oynadığı 100 milyon dolar bütçeli
yapımın gişe rekorları kırması bekleniyor.
Gençlerin bir başka
sevgilisi Dua Lipa’nın müziği ile tanıtımı yapılan film
pembe ağırlıklı pastel renkleriyle hem çocuklara hem de
erişkinlere hoş vakit geçirtmeyi amaçlıyor. İyisi mi olayın
sağlık ve toplumsal yönlerini birkaç saatliğini rafa kaldıralım
ve 64 yaşındaki Barbie’nin serüvenini izleyelim.
KAYNAKÇA
-
SL
Ewan. Cardiac arrest: first presentation of anorexia nervosa. BMJ
Case Rep, 2013 -
Courtney
Frydryk. “Body image and Barbie,” Ohio Journal of School
Mathematics, 75(1), 2017