Yahya Bostan, İsrail ve Filistin’in mutabakata varması, Gazze Barış Doruğu’nda yaşananlar ve SDG’nin Suriye ordusuna iştiraki çerçevesinde yaşanan gelişmeleri ele aldı. Bölgesel istikrarlar ekseninde Suriye’nin toparlanma sürecini irdeledi.
İşte, Bostan’ın tahlilinin tamamı:
7 Ekim’den bu yana daima şunu söyledim: Bölgede iki eksen var. Bir eksen, yaşamsal çıkarlarını korumak ve potansiyelini açığa çıkarmak için istikrar arıyor. Bu barış eksenidir. Türkiye burada yer alır. Bölgesel karmaşa ve kaos Ankara’nın omuzlarında büyük bir ekonomik yük oluşturdu, güvenlik sorunu doğurdu, savaş, çatışma ve göçe yol açtı. Bu bağlamda… Irak Kalkınma Yolu, Zengezur Koridoru, Suriye’nin istikrarı, Filistin’de iki devletli tahlil arayışı, Ukrayna barış girişimi… Hepsi istikrar arayışıdır.
Bu eksenin tersi İsrail’dir. İsrail’in güvenliği, etrafındaki ülkelerin zayıflığına, kaosa dayanır. Kimi vakit ABD, kimi vakit İran, attıkları adımlarla bu ekseni beslemiştir. Son yıllarda yaşananlar da bu iki eksenin güç gayretidir. Derin çatışma burada yatar.
İSRAİL’İN RİCATİ (GERİ ÇEKİLMESİ)
7 Ekim’den sonra maksimalist taleplerle karşımıza çıkan İsrail gelinen noktada Hamas’la masaya oturmak zorunda kalmıştır. “Büyük” gayelerinden vaz geçmiş değil lakin bu bir ricattir. Pekala, ne oldu da rüzgar döndü?
-
Bir. İsrail, global maşeri vicdanda, dünya sokaklarında soykırımcı olarak mahkum edilmiştir. Tarihinin en derin izolasyonudur.
-
İki. Hamas’ın askeri usullerle yok edilemeyeceği görülmüştür.
-
Üç. İsrail’in Doha’yı (ve Suriye’yi) amaç alması Körfez’de inanç buhranı yaratmış, ABD’nin üzerinde titrediği İbrahim Anlaşmaları’nı ve yeni bölgesel mimariyi tehlikeye atmıştır.
-
Dört. Bölgenin bir “onurlu çıkışa” muhtaçlığı vardı. Bu yolu hariciyesi ve istihbaratıyla Ankara açmıştır. 7 Ekim’den sonra Temas Grubu’nun kurulması, bölge ülkelerinin derlenip toplanarak aktörleştirilmesi, S. Arabistan üzere ülkelerin iki devletli tahlil perspektifinde sabitlenmesi, 23 Eylül’de BM’de sekiz ülke-ABD görüşmesinin kotarılması, Trump’ın “bir sınır üzerinde tutulması”, istihbarat diplomasisi tüm ülkeleri Mısır’daki masaya taşımıştır.
CANLI BARIŞ PLANI VE KAZANILAN MEVZİ
Mısır’da imzalanan çok taraflı evrak, -bazı taraflarıyla içimize sinmese de- bölgede barışın korunmasına yönelik bir irade beyanıdır. Trump planının birinci hususu, yani ateşkes ve esirlerin özgür bırakılması dün hayata geçti. Bu planı “canlı plan” olarak niteliyorum. Genel taslak hazır. Lakin unsurlar üzerinde müzakereler hala sürüyor. Her an her şey değişebilir (Mesela; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı taşıyan uçak Mısır’a inerken pisti pas geçti, Netanyahu’nun tepeye katılmayacağı netleşince havaalanına indi. Süreç bu kadar hassas ve değişkendir.) Hamas’ın ve İsrail’in kabul etmediği hususlar var. İsrail’in büsbütün çekilmesi, Gazze’nin geleceği, Hamas’ın silahsızlanması, Trump’ın uluslararası kurulu, milletlerarası barış gücüyle ilgili tartışmalar sürüyor. 20 ülkenin imzaladığı irade beyanı ortadayken bu hususlarda bir orta yol bulunması gerekiyor.
Ama şunu vurgulamalı: İsrail’in Hamas’la ateşkes yapması, ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu dört ülkenin garantörlüğünü kabul etmesi tarihi bir eşiktir. Büyük bir mevzi kazanımıdır. İsrail ateşkesi yarın bozsa da yeni gayret bu mevzi üzerinden tekrar başlar. Filistin sorununda hiçbir şey eskisi üzere olmayacaktır.
SURİYE’DE RÜZGAR DÖNDÜ
En başından beri söylüyorum… SDG, 10 Mart muahedesine uymak için bölgesel tansiyonun hangi istikamete gittiğini görmek istiyordu. İsrail’in Suriye’yi zayıflatmasını beklediler. Bilhassa Süveyda kritikti. Lakin; Şam’ın Ankara’dan resmi askeri dayanak talebinde bulunması, Süveyda konusunda Ürdün-ABD-Suriye yol haritasının açıklanması, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Trump’la Washington buluşması, İsrail’in Gazze’de tökezlemesiyle… Tablo netleşmeye başladı.
Yaşanan trafiğin farkındasınız. Trump’ın Temsilcisi Barrack ve CENTCOM Kumandanı Cooper evvel Suriye’nin kuzeyine, sonra SDG elebaşı Mazlum Abdi’yle Şam’a gittiler. Daha sonra Suriye Dışişleri Bakanı Şeybani Ankara’ya geldi, Bakan Fidan ile görüştü. Daha sonra pazar günü Ankara’da Dışişleri, Savunma Bakanları ile istihbarat liderlerinin katıldığı bir tepe yapıldı. Muhtemelen; Suriye’nin güvenliği, istikrarı ve toprak bütünlüğü, Ankara-Şam ortasında yapılacak geniş kapsamlı güvenlik muahedesi, Suriye ordusunun (kitlesel) eğitimi, Suriye askeri kapasitesinin güçlendirilmesi masaya yatırıldı.
SDG’DEN ENTEGRASYON KARARI
Ankara’nın SDG’nin silah bırakarak Şam’a entegre olmasını istediği biliniyor. Şam da birebir durumda. SDG ise ademi merkeziyetçilik talepleri ve anayasal beklentilerin yanı sıra Suriye ordusuna kolordu seviyesinde, bölgesel ve blok olarak katılmak istiyor. Yani denetimi altındaki bölgede, silah bırakmadan.
SDG elebaşı Mazlum Abdi, Şara ile görüşmesinden sonra dedi ki… “Suriye ordusuna entegre olacağız. Süreç yakında resmen başlayacak.” Şam tarafından yalanlanmayan değişik bir bilgi de verdi: “SDG, Suriye’nin tamamında DEAŞ ile uğraş edecek.” Pekala, Şam “Blok katılımı” reddederken ve bundan geri adım atmazken bu nasıl olacak?
Abdi’nin “Suriye’nin tamamı” vurgusu bende, tarafların (Şam ve SDG) beklentilerini yüzde yüz karşılamasa da bir orta formülün oluştuğu niyetine yol açtı. Bu nasıl olacak? Bekleyip göreceğiz. Artısı nedir, eksisi nedir? Daha çok konuşacağız. Bu mevzuda yaşanacak müspet bir gelişmenin Terörsüz Türkiye sürecini hızlandıracağını da vurgulayalım.
