Kanada tarihine hatta belki de “Dünya başbakanlar tarihçesine” en çok özür dileyen başbakan olarak Justin Trudeau geçecektir. Trudeau, sanki sık sık “Affedersiniz” demek için başbakanlığa gelmiştir. Hatırladığımızca göreve seçildiğinden bu yana hemen her yıl en az bir, hatta arka arkaya iki, üç kez özür dilemiş, “Hata ettim” demiştir.
Bu kez Kanada parlamentosundaki çoğunluk sandalyeyi tutan Liberal Parti Başkanı olarak hem Kanada’dan hem dünyadan hem de parlamentodan şöylesi bir özür daha diledi: “Pardon, bir yanlışlık oldu, biz bir Nazi faşistini bilmeden onurlandırdık, hepimiz ayağa kalkıp bir de bir güzel alkışladık!”
Şöyle olmuştu: Geçtiğimiz ay Kanada’ya resmi bir ziyarette bulunan Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski Ottowa’daki Kanada parlamentos’na bir konuşma yapmak üzere davet edilmiş bulunuyordu. Zelenski ve heyetini onurlandırmak üzere Ukrayna kökenli Kanada vatandaşı olan 2. Dünya Savaşı gazisi diye Yaroslav Hunka’yı da misafir ettiler. İyice araştırıp sormadan, öğrenip etmeden getirdikleri Hunka 98 yaşındaydı ve muhtemelen kendi geçmişini de unutmuş olmalıydı. Liberal Parti’den Meclis Başkanı seçilmiş Anthony Rota, Hunka’yı savaş zamanı Ukrayna’yı savunan bir “kahraman” olarak tanıttı, bütün meclis üyeleri ve tabii Zelenski de ayağa kalkarak coşkulu bir alkış tutturup selamladı. Fakat hakikat denilen şey ilk fırsatta ortalığa çıkmaya hazırdır; gerçek birkaç saat geçmeden duyuldu, ortalık ayağa kalktı.
HAKİKATE 98’İNDE YAKALANMAK
Hunka, savaş zamanında Nazi birliklerine katılmış, Alman faşizmi uğruna Ukrayna’da Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne (SSCB) karşı savaşmış bulunuyordu. Yahudi katliamlarından sorumlu askeri birlikteydi. Galiçya cephesinde 14.Waffen Grenadier Tümeni olarak bilinen Nazi subayları idaresindeki, Ukraynalı gönüllü Hitler ve ideolojisi hayranı, yandaşı askerlerden oluşan bu birlik, 2. Dünya Savaşı’nda 30 milyon ölü veren bugünkü Rusya ve SSCB’ye karşı savaşıyordu. Ukrayna’nın bir yıl kadar Almanya tarafından işgal gördüğü sürede Nazizme karşı direnen Ukraynalı ve Rus partizanlar ilk hedefleriydi, ayrıca Alman SS kıtalarının destekçisiydi. 80 bin askerden oluşan bu tümenin askerlerinden birisi de Hunka’ydı ve savaş sonrasında nasıl becerdiyse Kanada’ya gelmiş, vatandaş olmuş, geçmişini silerek yaşamını sürdürmüştü. Hakikat onu, üstelik parlamentoda, tam da 98 yaşında gelip yakaladı.
Güya Zelenski’ye, “Bakın görün, sizin kahraman askerlerinizden birisi şimdi Kanada vatandaşıdır, onurlu birisidir” diye jest yapmak isteyen Meclis Başkanı Rota, Hunka’yı davet etmekle aslında tarihi bir hata yapıyordu. Gerçek ortaya çıktıktan sonra başkanlık görevinden istifa etti; muhalefetteki Muhafazakâr Parti daha da fazlasını beklemekteydi, Rota’nın meclisi de terk etmesini istendi. Fakat Rota, başkanlık kürsüsünden inip meclis sandalyesinde oturmaya devam edecekti.
‘REZİL ETTİNİZ’
Kanada’nın en çok satan gazetelerinden The National Post adlı muhafazakâr eğilimli gazetenin ertesi gün manşetinde, “Teşekkürler Liberal Parti’ye: Kanada’yı dünyaya rezil ettiniz!” cümlesi yer alıyordu. Durumu kurtaracak olan Başbakan Trudeau, geçmişte ve her fırsatta kamera önüne çıkıp mikrofonlara söylediği özürlerden birisini, bu kez büyük ölçüde Yahudi Soykırımı nedeniyle Yahudi ulusuna, sonra savaşta katliamlara uğrayıp yaşamını yitirmiş Romanlar başta olmak üzere Avrupa halklarına, araya LGBTİ+ göndermesi de sıkıştırıp Nazilerin zulmüne uğrayan tüm azınlıklara “Affediniz, hata yaptık, hatayı meclis başkanı yaptı ama ne de olsa bizim partiden” türünde özür diledi. Bu özüre ve istifaya, Kanada Yahudi cemaati adına Michael Mostyn teşekkür eden bir karşılık verince bozulmaya ramak kalmış ilişkiler tekrar kuruldu.
Kanada’daki 2 milyona yaklaşan Roman kökenli nüfusundan sonra 1.5 milyon civarındaki Ukraynalı Kanadalıların gönlünü aldılar mı, bu belli değil! Ülkenin pek çok yerine dağılmış Ukraynalılar arasında Waffen Nazi Birlikleri’nde savaşmışların mezarları da var; hatta özellikle bu tümenin adını taşıyan mezarlıklar da bulunuyor. Girişlerinde birer anıt da mevcut. Bunlardan bir tanesi Edmonton’daki Nazi üyesi Ukraynalıların mezarlığında bulunan anıt idi, geçtiğimiz yıllarda yerinden kaldırılması için Edmonton Yahudi cemaati girişimde bulunmuş, ancak girişim başarısızlıkla sonuçlanmıştı.
Nâzım Hikmet’in şiirinde “Kardeşler / Onlara elleriniz dokunmuşsa eğer / Yedi tas su dökün ellerinize / Yırtarak bayramlık gömleğimi ben / Peşkir yaparım size” dediği Nazilerin elleri hâlen uzanıyorsa başbakanın özürüne güvenmemiz gerekiyor; bir daha tarihin bu utancı yaşanmasın diye.
