Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) Başkanı Hamdi Erçelik, limancılık dalındaki son gelişmeleri ve dalın yılsonu beklentilerini İKTİSAT gazetesine kıymetlendirdi. Yılın birinci sekiz ayını büyüme ile kapatan bölüm, son çeyrek için üç farklı senaryoya hazırlanıyor.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı verilerine göre, Ocak–Ağustos 2025 periyodunda limanlarımızda elleçlenen toplam yük ölçüsü yıllık bazda yüzde 3 artışla 368 milyon ton düzeyine ulaştı. Artışın en bariz kaynakları genel kargo ve ithalat-kabotaj yükleri oldu. İhracat tarafında ise daha sonlu bir büyüme gözlendi.
Konteyner tarafında birinci sekiz ayda yaklaşık yüzde 3,5 artışla 9,5 milyon TEU elleçlendi. Hamdi Erçelik, bilhassa ithalat konteynerlerindeki yüzde 8’in üzerindeki yükselişin bu artışın en değerli belirleyeni olduğunu tabir etti. Erçelik, “İhracat ise güçlü kur rejimine karşın, bilhassa Avrupa ihracatlarında euro–dolar parite gelişiminin takviyesiyle geçen yıla emsal bir düzeyde gerçekleşti. Şayet bu eğilim yılın ikinci yarısında da devam ederse, toplam yük hacminin yıl sonunda 520–560 milyon ton, konteyner trafiğinin ise 13–15 milyon TEU aralığında tamamlanmasını bekliyoruz” diye konuştu. 2024 yılında limanlarda elleçlenen toplam yük ölçüsü yaklaşık 531,7 milyon ton, konteyner ölçüsü ise 13,5 milyon TEU olarak gerçekleşmişti.
SANAYİDEKİ ZAHMETLER, RİSKLERİ ARTIRIYOR
Yaz tatilinin akabinde eylül ayı prestijiyle limanlarda hareketliliğin yine başladığını söz eden Erçelik, “İhracat dayanağını dolara karşı güçlenen euro paritesinden alıyor. Sanayi dalındaki kârlılık düşüşü ve uygun maliyetli finansmana erişim zahmetlerine bağlı dalgalanmalar ise yılın son periyodunun riskleri ortasında yer alıyor. İthalatın, ihracat hammaddesi ve orta malı ötesindeki tüketiciye yönelik tarafında ise enflasyonla uğraş kapsamında ekonomiyi denetimli soğutma siyasetlerine bağlı düşme riski ön plana çıkıyor” diye konuştu.
Sektör olarak üç farklı senaryoya hazırlandıklarını tabir eden Erçelik, şöyle konuştu: “Mevcut eğilim devam ederse yılı yaklaşık 540 milyon ton toplam yük ve 14 milyon TEU konteyner ile kapatmayı bekliyoruz. Lakin global riskler, jeopolitik tansiyonlar ve iç piyasadaki mümkün daralmalar bu sayıları 520 milyon ton ve 13,3 milyon TEU düzeylerine çekebilir. Öte yandan ihracat ve transitin güçlü seyretmesi, iç piyasanın toparlanması halinde 560 milyon ton ve 15 milyon TEU üzere daha optimist sayılara ulaşmamız da mümkün. Velhasıl, yılın son çeyreği hem dış şartlar hem de iç piyasa dinamiklerinin seyrine bağlı olacak. Biz bölüm olarak bu belirsizlikleri yakından takip ediyor, her senaryoya hazırlıklı olmaya çalışıyoruz.”
SEKTÖR KAPASİTE BASKISI ALTINDA
Türk limancılık bölümünün büyüyen dış ticaret ve artan gemi trafiğiyle önemli bir kapasite baskısı altında olduğunu lisana getiren Hamdi Erçelik, “Ayrıca büyüyen gemi boyutları ve sarsıntı risklerine bağlı sürdürülebilirlik gerekleri de yapısal kapasite artış muhtaçlığını ortaya koyuyor” dedi. TÜRKLİM olarak öncelikli gündemlerinin mevcut limanların hem elleçleme kapasitesini hem de muhtaçlık duyulan yapısal kurallara ahengi artırmak, demiryolu irtibatlarını güçlendirmek ve yeşil/dijital dönüşümü hızlandırmak olduğunu söyledi.
KULLANIM MÜDDETLERİ YATIRIMA ENGEL
Kalan kullanım müddetlerinin büyük ölçekli yatırımların ekonomik geri dönüşü için gerekli vakti sağlamaması, yüksek kira ve hasılat hisseleri, yetersiz teşvikler ve mülkiyet problemlerinin yatırımların önünde mahzur oluşturduğunu belirten Erçelik, “Bizim teklifimiz liman yatırımlarının ‘stratejik yatırım’ kapsamına alınması, kullanım mukavelelerinin uzatılması ve yeşil/dijital dönüşüme özel teşviklerin artırılmasıdır. Böylelikle Türkiye, Doğu Akdeniz’in en rekabetçi ve sürdürülebilir liman ağına sahip olabilir” dedi.
TRANSİTTE YÜZDE 4 DARALMA ENDİŞESİ
Transit taşımaların limanlarımız için kıymetli bir ek kıymet yarattığını söz eden Erçelik, “Ağustos 2025 bilgilerine nazaran transit yüklerde geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 2,5’luk bir düşüş görülüyor. Bu durum transit konteynerlerde yüzde 3,5’lik bir düşüş olarak sayılara yansıyor. Bilhassa Ukrayna–Rusya savaşı nedeniyle Karadeniz’de birtakım rotaların kapanması, mayın riski ve sigorta maliyetlerindeki artış transit yükler üzerinde baskı yaratıyor. Bu nedenle yük sahipleri farklı güzergâhlara yöneliyor ve Türkiye limanlarındaki transit hacim potansiyelinin bir
“İHTİYAÇ DUYULAN YATIRIMLAR İÇİN TEŞVİK ŞART”
Türkiye’de milletlerarası ticaret yapan 194 liman tesisinden yalnızca 21’inin demiryolu ilişkisi bulunuyor ve bu sayı altyapı eksikliklerinin boyutunu net gösteriyor. Karayoluna bağımlılık hem maliyetleri artırıyor hem de sürdürülebilirliği zorlaştırıyor. Bu nedenle yeni yatırımlarda demiryolu entegrasyonu kritik. Liman kesiminin büyüklüğü 55–60 milyar dolar civarında. Fakat mevcut teşvikler dalın özgün muhtaçlıklarını karşılamıyor. Devlet yeri üzerinde faaliyet gösteren özel limanların ödediği yüksek kira ve yüzde 1–15 ortasında değişen hasılat hisseleri yatırımcıyı zorluyor. Pandemi sonrası artan makine, ekipman ve inşaat maliyetleri ile yüksek finansman sarfiyatları yatırımların geri ödeme müddetlerini uzattı. Ayrıyeten birçok liman işletmesinde kullanım kontratları büyük yatırımları geri ödemeye imkân vermeyecek kadar kısa.”
