Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından İstanbul’da düzenlenen Kültür Yolu Şenliği aktiflikleri kapsamında Taksim Kitabevi’nde gerçekleşen programa, Türkiye Yazarlar Birliği (TYB) İstanbul Şube Başkanı Yazar Mahmut Bıyıklı konuk oldu.
“Şehirli Bir Entelektüel: Fethi Gemuhluoğlu” başlıklı konuşmasında Bıyıklı, Gemuhluoğlu’nun Türkiye’nin son yüzyılındaki öncü şahsiyetler ortasında özgün bir yere sahip olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Bu dünyadan göçeli onlarca yıl olmasına karşın, onu tanıyan herkesin üzerinde hâlâ hayattaymışçasına tesiri olan bir isim Fethi Gemuhluoğlu… Hatta onunla yeni tanışanları bile hayattaymışçasına etkileyen bir insan. Türkiye’ye kazandırdığı sayısız akademisyen, edebiyatçı, ilim ve bilim insanı ile siyasetçinin üzerinde o denli derin izler bırakmış ki, ismi anıldığında insanların ona duyduğu derin saygıyı ve sevgiyi çabucak hissediyorsunuz.
Gemuhluoğlu’nun öyküsünün 1923 yılına, İstanbul’un Göztepe semtine uzandığını hatırlatan Bıyıklı, doğduğu konutun Göztepe İstasyonuna açılan cadde üzerinde, Tütüncü Mehmet Efendi Caddesine bakan tek katlı mütevazı bir bina olduğunu söyledi. Çocukluğunu eski İstanbul efendilerinin ortasında geçirdi. Türkçesindeki sadelik ve inceliğin kaynağı da bu etraf oldu.
Bu günlerin şahidi Muharrem Ergin’in yıllar sonra yaptığı şu değerlendirmeyi aktardı:
“Göztepe’deki konut Fethi’yi Fethi yapan ögelerden biridir. Bu küçük mesken, bir cadde kenarındadır. O denli ki duvarı direkt doğruya yola bitişiktir. Ortada en küçük bir aralık yoktur. Duvarın bir tarafında kalabalık ve gürültü, öte tarafında inanılmaz bir sükûn vardı. Bu, adeta Fethi’nin hayatının aynasıdır. Mesken ile bahçe iç içeydi. Bu duvarın ve bahçenin içinde tarihi Türk ailesinin faziletlerini bütün ögeleriyle taşıyan bir ana ve baba vardı. Sahiden Fethi üzere bir evlat doğuracak bir anneydi Fethi’nin annesi. Babası ise Türk beşerinin en hoş örneklerinden biri idi.”
Haydarpaşa Lisesi’ni bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde okuyan lakin mezun olmayan Gemuhluoğlu’nun, Gelibolu’da adliye subayı olarak askerlik yaptıktan sonra İstanbul’da öğretmenlik ve Spor-Sergi Sarayı Müdürlüğü üzere misyonlarda bulunduğunu anlatan Bıyıklı, Tasavvuftan siyasete, iktisattan Türk dünyasına kadar pek çok alanda derin bilgi sahibi olduğunu İslam’ın estetik boyutunu sık sık vurguladığını belirtti.
Gemuhluoğlu’nun hayatını insan yetiştirmeye adadığına dikkat çeken Bıyıklı, burslar ve sohbetlerle etrafına topladığı gençleri geleceğe hazırladığını söyledi. “Rahmetli Fethi Gemuhluoğlu’nun Türk Petrol Vakfı’nı kurmaktaki en değerli maksatlarından biri, İstanbul’a üniversiteyi okumaya gelen Anadolu irfanıyla yetişmiş gençlere maddi ve manevi dayanak sağlayarak, İstanbul burjuvazisine alternatif bir seçkin sınıf oluşturmayı amaçladığını vurguladı.
Gemuhluoğlu’nun gençleri sadece maddi açıdan desteklemekle kalmadığını, bilgi, zekâ, cüret ve sanat kabiliyeti taşıyanları da yetenekleri doğrultusunda yönlendirdiğini aktaran Bıyıklı, bu yönlendirmelerin sırf akademik hayatta değil, Türk niyet, sanat ve kültür hayatının gelişmesinde de kıymetli rol oynadığını kelamlarına ekledi.
“Sen bakan olacaksın, sen dekan olacaksın, sen roman yazacaksın” diyerek gençlere yol gösterdiğini kaydeden Bıyıklı, onun gençlere “Cebinizde kalan son lirayla simit alıp karnınızı doyurmayın, gidin onunla bir tiyatro veyahut sinema seyredin” tavsiyesinde bulunduğunu söz etti.
Fethi Gemuhluoğlu’nun 23 Kasım 1975’te İstanbul Aydınlar Ocağı’nda yaptığı ve sonradan kitaplaşan “Dostluk” konuşmasının efsaneleştiğini lisana getiren Bıyıklı, bu konuşmanın milyonlarca beşere ulaştığını söyledi.
Gemuhluoğlu’nun 5 Ekim 1977’de 55 yaşında vefat ettiğini, Sahra-yı Cedid Mezarlığı’nda annesinin kabrine defnedildiğini belirten Bıyıklı, onun bugünün Türkiye’sinin kültürel ve toplumsal hayatında derin izler bıraktığını vurguladı.
Taksim Kitabevi’nde gerçekleşen ve ağır ilgi gören söyleşi programı Müellif Mahmut Bıyıklı’nın TDV Yayınlarından çıkan Dostluk Rehberi isimli yapıtını okuyucularına imzalamasıyla sona erdi.
