Türkiye ile kardeş Kazakistan arasında geçen yıl Türk Devletleri Teşkilatı toplantısı sırasında yaşanan “protokol skandalı” aşıldı. Gelişmeler sonrası Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev bugün ve yarın Türkiye’de olacak.
Türk Devletleri Teşkilatı’nın Kasım 2021’de İstanbul’da yapılan toplantısında, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in görüşmesinden önce sorun yaşandığını öğrendik. Bize ulaşan bilgilere göre protokol aksaklıkları nedeniyle Erdoğan, Tokayev ile görüşmesine geç kaldı. Görüşmeyi, yapılacak salonda bir süre bekleyen Tokayev, gecikme nedeniyle mekândan ayrılarak ülkesine dönmek üzere uçağa bindi. Tersliğin Türk yetkililer tarafından fark edilmesi üzerine Tokayev’e ulaşılmaya çalışıldı ancak sonuç alınamadı.
Sorunun giderilmesi amacıyla Türk Devletleri Teşkilatı Aksakallar Konseyi Başkanı Binali Yıldırım Kazakistan’a gitti. Tokayev, yoğun programına karşın Yıldırım’ı kabul etti ve görüşme gerçekleşti. Ardından Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay bu ülkeye ziyaret gerçekleştirdi. İki temasın ardından “protokol krizi” aşıldı. Gelişmeler sonrası Tokayev’in 10-11 Mayıs’ta Türkiye’yi ziyaret etmesi kararlaştırıldı. İkili ilişkilere ilişkin çeşitli temaslarda bulunmak için bugün Türkiye’ye gelecek olan Tokayev, yedi dil biliyor. Çin’de uzun süre görev yapması nedeniyle bu ülke diline hâkim olan Tokayev, geçen ocak ayında Almatı merkezli yaşanan kalkışmayı ustaca bastırdı ve sorunların toplumsal kökenlerine ilişkin düzenlemeleri yürütüyor.
İLERLEYEN ÇİN’İN KOMŞUSU
Coğrafi açıdan en büyük Türk devleti olan Kazakistan, iki süper güçle, kuzey ve batıdan Rusya ile doğudan Çin ile komşu durumunda. Bu iki küresel güç de ABD’nin liderliğindeki Batı ile rekabet içinde. Rekabet, Rusya’nın genel anlamda Batı desteğindeki Ukrayna’ya savaş boyutuna ulaşmış durumda. Kazakistan’ın doğu komşusu Çin ise batıya doğru ilerliyor. Bu kapsamda ABD’nin çekilmesinin ardından diplomasi kulislerinde “Çin Taliban’ı satın aldı” yorumları yapılıyor. Çin aynı zamanda enerji kaynakları olan Türkmenistan ve İran’la da yakından ilgileniyor. Bu çerçeveden bakınca Rusya’nın hangi oranda güç kaybedeceği, Çin’in ne kadar ilerleyeceği Kazakistan’ı çok derinden ilgilendiriyor ve bu durum ülke adına alınan kararlara yansıyor. Uluslararası gelişmeleri okuma yeteneği ve sağlam bir diplomasi geleneğinden gelen Tokayev, ülkesinde bu yönleriyle öne çıkıyor. Emekliliğinin ardından “Elbaşı” unvanını alan Nursultan Nazarbayev’in de bu özellikleri ve Kazakistan’ı yeni döneme taşıyabileceğine ilişkin verdiği güven nedeniyle Tokayev’i desteklediği değerlendiriliyor.
Ocak kalkışmasının ardından, Nazarbayev, elindeki birçok yetkiyi de devrederek Tokayev’e desteğini sürdürdü. Tokayev de kendisinden önceki dönemde yerleşik hale gelen çıkar gruplarına karşı önlem almaya başladı.
Kazakistan geçtiğimiz yıllarda Türkiye açısından önemli ülkeler grubuna katıldı. Rus uçağının Yayladağı’nda düşürülmesinin ardından ilişkilerin normalleştirilmesi sürecinde Nazarbayev devreye girerek katkı verdi. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 5 milyar doları buldu ve artıyor. Kardeş ülkede önemli Türk yatırımları var.
Türkiye’de belli kesimlerde bulunan, 1991’de bağımsızlığını kazanan Türk devletlerine “ağabey olma” yaklaşımı günümüzde “Türk dünyasının lideri” şeklinde ifade ediliyor. Bunun yerine kardeş ülkeler arasında, eşit devletler arası ilişkiler kurmak daha gerçekçi. Kardeş de olsak birinin üstünlüğü değil yardımlaşma, dayanışma ve her türlü işbirliğini ilerletme mantığı temel alınmalı. Hepimiz, şimdi savaşan Ukrayna ve Rusya’nın “kardeş” olduğunu biliyoruz. Uzun süre birbirinden uzak kalmış Türk devletlerinin anlayışlı ve dikkatli olması gerekiyor.
Kazakistan’ın ikinci Cumhurbaşkanı Tokayev, “ekonomi ve hukuk alanında eşitlik” hedeflediğini açıkladı. Tokayev, değişen dünya görünümünde, tüm “kardeş devletlere” önemli katkı sağlayabilir.
