HABER7
Türkiye’de nüfus artış suratının düşmesiyle birlikte yaşlı nüfus oranı da yükselmeye devam ediyor. 2024 yılı itibariyle Türkiye’nin yaşlı nüfus oranı yüzde 10,6’ya ulaşarak birinci defa dünya ortalamasının üzerine çıktı. 1935‘ten bu yana yaşlı nüfus oranı 3 katına çıkarken bu oranın 2060 yılında yüzde 27 düzeylerine ulaşacağı öngörülüyor.
Türkiye için büyük bir risk haline gelen nüfus yaşlanmasını Siyaset, İktisat ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) Toplum ve Medya Yöneticisi Prof. Dr. Faruk Taşcı, yayınladığı raporla ele aldı. Taşcı, “Geleceğin Türkiye’sinde Yaşlı Olmak: Nüfusun Yaşlanmasıyla Ortaya Çıkan Meselelerle Mücadele” başlıklı raporda, Türkiye’nin yaşlı nüfus oranında 2023 prestijiyle dünya ortalamasını aştığını, orta ve üst gelirli ülkelerin düzeyine ulaştığını belirterek Taşcı, mevzuyu üç başlıkla inceledi.
SAĞLIK ALANINDAKİ GELİŞMELER ÖMÜR MÜHLETİNİ ARTIRDI
Taşcı birinci başlığında nüfus yaşlanmasının art planını ele aldı. Türkiye’deki yaşlı nüfus artışının “doğuşta beklenen hayat süresi” ile alakalı olduğunu söz eden Taşcı, Türkiye’de doğuşta beklenen hayat mühleti 1980’den 2013’e kadar kayda bedel bir biçimde yükseldiğini söyledi. Taşcı, Türkiye’deki doğuşta beklenen ömür müddetinin 2022-2024 devrinde 78,1 yıla yükseldiğinin altını çizerek “Türkiye’de sıhhat alanındaki gelişmeler doğuşta beklenen hayat mühletinin artması ve hasebiyle nüfusun yaşlanmasında değerli bir değişkendir.” dedi.
Nüfus yaşlanmasında bir öteki etkenin de eğitim olduğunu vurgulayan Taşcı, “Çünkü eğitim düzeyi arttıkça şahıslar sağlıklı ömür konusundaki farkındalıklarını ve hastalıklara karşı şuurlu yaklaşımlarını geliştirmektedir. Toplumda eğitimin yaygınlaşması örneğin istikrarlı beslenmenin kıymetinin daha uygun kavranmasını da sağlamaktadır. Bu durum ise doğuşta beklenen hayat müddetinin uzamasına ve hasebiyle toplam nüfus içinde yaşlıların sayısının artmasına katkıda bulunmaktadır.” tabirlerini kullandı.
Nüfus yaşlanmasındaki bir etkenin d eevlilik yaşının yükselmesi olduğunu söyleyen Taşcı “Kısacası birinci evlenme yaşının yükselmesinin yanı sıra kentleşme, eğitim seviyesinin artması ve bununla irtibatlı olarak bayanların iş gücüne daha fazla dahil olması ve belirli ölçülerde ekonomik nedenler ailelerin çocuk sayısını azaltmasına neden olmaktadır. Bu durum ise genç nüfusun azalmasına yol açarken sonuçta orta ve uzun vadelerde toplumun yaşlanmasına sebep olmaktadır.” dedi.
NÜFUS YAŞLANMASININ SORUNLARI
İkinci başlıkta ise nüfus yaşlanmasının ortaya çıkardığı sıkıntıları inceleyen SETA Toplum ve Medya Yöneticisi Prof. Dr. Faruk Taşcı, konunun ekonomik boyutuna değinerek birinci akla gelen hususun ’emeklilik sistemi’ olduğunu söyledi. Taşcı, yaşlanan nüfusun emeklilik sistemi üzerinde baskı oluşturduğunun altını çizerek emeklilerin maaşının ödenmesi için çalışan kısımdan daha fazla prim toplanması gerektiğini, çalışan nüfusun azalması durumunda ise sistemin finnansal baskı altını girdiğini belirtti.
Dengeyi sağlamak için aktif/pasif oranının devreye girdiğini söyleyen Taşcı, gelişmiş ülkelerde en az 2 olması gereken oranın mayıs ayıyla birlikte Türkiye’de 1,61 oranına kadar gerilediğine vurgu yaptı. 2022‘de 2,01 olan oranın düşmesindeki en büyük etkenin ise 2023’te yürürlüğe giren “emeklilikte yaşa takılanlar” (EYT) düzenlemesi olduğunu söyledi.
Raporda, toplumun yaşlanmasının bir başka bedelinin sıhhat ve bakım harcamalarının artmasıyla sonuçlandığı söz edildi.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Taşçı, nüfus yaşlanmasına bağlı meselelerin tahlili içinse tekliflerini şöyle sıraladı;
- Emeklilik yaşının yükseltilmesi
- Yaşlıların iş gücünde tutulması
- Bir yandan da “ertelenmiş emeklilik teşvikleri” ile emeklilik sonrası çalışmaya devam etmek isteyenlere her bir yıl için belirli oranlarla daha yüksek emekli maaşı alabilme imkanı verilmesi
- Yaşlılara uygun esnek ve yarı vakitli çalışma modellerinin geliştirilmesi.
- Yaşlı istihdamını artırmak için vergi ve sigorta primi avantajları sağlanması.
- “Kıdemli çalışan” konumları oluşturulması.
- Yaşlı yoksulluğunu azaltacak toplumsal yardım düzeneklerinin güçlendirilmesi
- Profesyonel bakım elemanlarının eğitiminin geliştirilmesi ve sayılarının artırılması.
- Evde bakım hizmeti veren aile bireylerinin yükünü hafifletecek takviye düzeneklerinin (yaşlı dostu teknolojiler dahil) yaygınlaştırılması.
- Akıllı mesken ve yaşlı dayanak teknolojilerinin geliştirilmesi.
- Türkiye’nin toplumsal güvenlik sistemine entegre, prim asıllı bir bakım sigortası sistemi kurması
- Yaşlıların sağlıklı, üretken ve topluma iştirakçi olmalarını teşvik eden faal yaşlanma stratejileri.
- Tazelenme üniversiteleri programlarının yaygınlaştırılması.
- Yaşlı turizmi (gezi çeşitleri, klinik oteller, fiyatsız ulaşım vb.) için standart uygulamalar geliştirilmesi.
- Mahalle ölçeğinde ve TOKİ projelerinde yaşlılara yönelik toplumsal merkezlerin kurulması.
- Gönüllülük faaliyetleri, torun bakımı ve sivil toplum faaliyetleriyle jenerasyonlar ortası dayanışmanın güçlendirilmesi
