İran Dışişleri Bakanlığı, İngiltere, Fransa ve Almanya’nın İran’ın nükleer programı gerekçesiyle BM yaptırımlarını tekrar devreye sokma imkanı tanıyan “snapback” düzeneğini işletmek için BM Güvenlik Konseyi’ne başvurmasına sert reaksiyon gösterdi. Bakanlık tarafından yapılan açıklamada, kelam konusu teşebbüs “hukuken geçersiz” ve “siyasi amaçlı” olarak nitelendirildi.
Açıklamada, “İran Dışişleri Bakanlığı, Fransa, Almanya ve İngiltere’nin BM Güvenlik Konseyi’ne 2231 sayılı karar hakkında yaptığı yasa dışı başvuruyu kesin bir lisanla reddetmekte ve en güçlü halde kınamaktadır. Bu temelsiz teşebbüs, nükleer mutabakatta öngörülen uyuşmazlık tahlil sistemine karşıttır. Ayrıyeten daha evvel iptal edilmiş kararları tekrar yürürlüğe koymaya yönelik yasa dışı ve haksız bir gayret olup, 2231 sayılı kararla açıkça çelişmektedir” denildi.
“SNAPBACK İÇİN YETKİLERİ YOK”
BM Güvenlik Konseyi’ne daha evvel gönderilen çok sayıda yazışmaya dikkat çekilen açıklamada, “Üç Avrupa ülkesinin snapback sistemine başvurmak için rastgele bir hukuksal ya da ahlaki yetkisi bulunmamaktadır. Münasebetiyle yaptıkları bu müracaat geçersiz, kararsız ve hiçbir türel sonuç doğurmayan bir girişimdir” sözleri kullanıldı.
Nükleer muahedede problemleri çözmek için belirlenen sistemin mutabakatın en değerli ve vazgeçilmez ögelerinden biri olduğu vurgulanan açıklamada, “Bu sistem, bilhassa yükümlülüklerini yerine getirmeyen Almanya, Fransa ve İngiltere üzere ülkelerin berbata kullanımını önlemek emeliyle çok basamaklı ve istişari bir süreç olarak tasarlanmıştır” denildi.
“ÜÇ AVRUPA ÜLKESİ YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ İHLAL ETTİ”
Açıklamada, “Bazı Kurul üyelerinin bilhassa Çin ve Rusya’nın da teyit ettiği üzere üç Avrupa ülkesi sistemin gereklerini yerine getirmemiştir. Bu nedenle yaptıkları müracaat, İran’a karşı siyasi hedefli bir gündem doğrultusunda 2231 sayılı kararı berbata kullanmaya yönelik hukuken geçersiz bir teşebbüstür. Ayrıyeten bu ülkeler uzun müddettir yükümlülüklerini ihlal etmiş ve ABD’nin nükleer mutabakattan yasa dışı formda çekilmesine takviye vermiştir. Hasebiyle ‘iyi niyetli taraflar’ olduklarını sav edemezler ve kendi yasa dışı hareketlerini, İran’ın büsbütün mutabakat çerçevesindeki yasal adımlarıyla haklı göstermeleri mümkün değildir” tabirleri kullanıldı.
“SUÇLUYU ÖDÜLLENDİRİYOR, MAĞDURU CEZALANDIRIYORLAR”
İran’ın nükleer tesislerinin yasa dışı bir hücumla ağır ziyan gördüğü bir devirde kelam konusu düzeneğin gündeme getirilmesinin “açık bir berbat niyet göstergesi” olduğu söz edilen açıklamada, “Üç ülkenin gerçekleri görmezden gelip olayları çarpıtması, hatalıyı ödüllendirip mağduru cezalandırmaktadır. 2018’de mutabakattan tek taraflı çekilip yaptırımları geri getiren İran değil, ABD’ydi. Bu çekilmenin ekonomik sonuçlarını telafi etmeyen de İran değil, Avrupa Birliği ve üç Avrupa ülkesiydi. 18 Ekim 2023’te taahhütlerini yerine getirmeyen, tam bilakis İran’ın sivil havayolu ve denizcilik şirketlerine yeni yasa dışı yaptırımlar uygulayan da yeniden bu ülkelerdi” denildi.
“BU ADIMA GEREKEN KARŞILIK VERİLECEKTİR”
Üç Avrupa ülkesinin bu kararının İran ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) arasındaki mevcut iş birliği sürecini önemli halde zayıflatacağı belirtilen açıklamada, “Bu gereksiz ve kışkırtıcı adıma, gereken karşılık verilecektir” ikazında bulunuldu. Açıklamada, “Üç Avrupa ülkesinin seçtiği yol engellenmediği takdirde, BM Güvenlik Konseyi’nin prestiji ve yapısı açısından önemli sonuçlar doğuracaktır. Gerekli süreçler izlenmeden ve geçerli tüzel destekler olmadan snapback düzeneğine başvurulması sadece Kurul kararlarına olan itimadı zayıflatmakla kalmaz, memleketler arası barış ve güvenliği de tehdit eder” tabirlerine yer verildi.
“İRAN DİYALOĞA HAZIR”
İran’ın bugüne kadar muahedeyi korumak için en üst seviyede itidal gösterdiği vurgulanan açıklamada, “İran, diplomasiyi içtenlikle muhafazaya ve yapay krizlerin önlenmesine bağlı kalan BM Güvenlik Kurulu üyeleriyle yapan iş birliğine hazırdır. Birinci adım, üç Avrupa ülkesinin iptal edilmiş yaptırımları geri getirmeye yönelik yasa dışı, haksız ve siyasi teşebbüsün kesin olarak reddedilmesidir” denildi.
E3 ÜLKELERİNDEN İRAN’A KARŞI “SNAPBACK” HAMLESİ
İngiltere, Fransa ve Almanya’dan oluşan E3 ülkeleri, İran’a yönelik BM yaptırımlarını tekrar devreye sokabilecek “tetik mekanizmasını” (snapback) işletmek hedefiyle Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne müracaat yapmıştı.
