Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) ve Dogma Alares tarafından hazırlanan “Yurtdışında Yerleşik Pazaryerlerinin (YYP) Mahallî E-Perakende Ekosistemine Etkileri” başlıklı rapora nazaran; yurt dışındaki yerleşik pazar yerlerinin (YYP) Türkiye’deki yıllık süreç hacmi 2024 sonu prestijiyle 43 milyar TL’ye ulaştı. 2025 sonunda yurt dışındaki yerleşik pazar yerlerinin Türkiye’deki süreç hacminin 75 Milyar TL’nin üzerinde olacağını ifade eden ETİD Başkanı Hakan Çevikoğlu, “Yurt dışındaki yerleşik pazar yerlerinin yalnızca 2024 yılında 280 Milyar TL’lik bir katma bedel kaybına neden olduğunu, 2025’te bu sayının 500 Milyar TL düzeyine çıkacağını kestirim ediyoruz. YYP iş modeli, Türkiye’deki istihdamı, vergi sistemini ve üretimi dışlayarak kar elde ediyor. Şayet düzenlemeler yapılmazsa Türkiye, orta-uzun vadede üretim gücünü ve dijital egemenliğini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalacaktır” dedi.
Türkiye perakende ekosistemi, son yıllarda süratli bir büyüme kaydederken, bu büyümeyi tehdit eden yeni bir gelişmeyle karşı karşıya: Yurt dışında yerleşik pazaryerleri (YYP). Bu platformların haksız rekabetle denetimsiz büyümesi, Türkiye’nin lokal perakende ekosistemi, cari açığı, üretim gücü ile istihdam ve vergi gelirleri açısından önemli bir tehdit oluşturuyor.
CARİ AÇIĞIN YÜZDE 14’ÜNÜ OLUŞTURUYOR
Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) ve Dogma Alares tarafından hazırlanan rapora nazaran, YYP’nin Türkiye’deki yıllık süreç hacmi 2024 sonu prestijiyle 43 milyar TL’ye (1,3 milyar Dolar) ulaştı. Lakin bu sayının, oluşan maliyetler ve ikame edilen yerli üretimle birlikte 280 milyar TL’ye kadar katma bedel kaybı yarattığı iddia ediliyor. Rapora nazaran 2025 yılında toplam süreç hacminin 75 Milyar TL’nin üzerinde olacağı öngörülüyor. Bu da yaklaşık 500 Milyar TL’lik bir katma bedel kaybı manasına geliyor.
2024’te 1,3 milyar Dolar düzeyinde olduğu hesaplanan YYP toplam süreç hacmi, Türkiye’nin 2024 yılında yaklaşık 9,97 milyar dolar olan cari süreçler açığının yüzde 14’ünü oluşturuyor.
KOBİ’LER VE İSTİHDAM BASKI ALTINDA
Türkiye’deki işletmelerin yüzde 99,7’si KOBİ statüsünde ve ihracatın yüzde 55’ini, istihdamın ise yüzde 70’ini bu işletmeler sağlıyor. YYP ise bu işletmelerin ayakta kalmasını ve büyümesini direkt tehdit ediyor. Tıpkı vakitte Türkiye’nin ihracat gücünün belkemiği olan dokuma kesimi başta olmak üzere pek çok yerli üretici bu durumdan ziyan görüyor. YYP; eser tedarikinden pazarlamaya, bilgi işlemeye kadar birçok süreci Türkiye dışında gerçekleştiriyor. Bunun sonucu olarak da üretim, istihdam, reklam-tanıtım, hizmet satın alma üzere kritik kalemlerde katma kıymetin çok büyük bir kısmı yurt dışına transfer ediliyor.
DENETLENMEYEN ALANDA TÜKETİCİ TEHLIKEDE
YYP yüksek vergiler, lisans yükümlülükleri ve sıkı kontrollerden muaf olduğu için mahallî satıcılar için büyük bir rekabet dezavantajı doğuruyor. Ayrıyeten bu üzere platformlardan gelen eserler; TAREKS üzere eser güvenlik sistemlerine tabi değil ve çocuk oyuncaklarındaki çok fitalat üzere insan sıhhatine ziyanlı hususlar denetlenmeden konutlarımıza ulaşıyor. Hiçbir kontrole tabi olmayan reklamların aldatıcı fiyat bilgileriyle tüketiciyi kandırmasının yanısıra YYP, Türkiye’deki tüketici davranışlarını, alışveriş bilgilerini ve pazara dair stratejik bilgileri Türkiye dışına çıkarıyor. Bu da hem ferdî data güvenliğini hem de ekonomik bağımsızlığı zedeliyor.
“EKONOMİK EGEMENLIK KAYBI KELAM KONUSU”
Bu sorunun sırf ticari bir sorun değil, ulusal bir sorun olduğunu söyleyen ETİD Başkanı Hakan Çevikoğlu, “YYP iş modeli, yalnızca ülkemizde değil tüm dünyada ekonomiler için en büyük tehditler ortasında yer alıyor.
Tüm devletler bu hususun nasıl yönetileceğini tartışıyor. ETİD olarak Dogma Alares’le hazırladığımız “Yurtdışında Yerleşik Pazaryerlerinin (YYP) Mahallî E-Perakende Ekosistemine Etkileri” başlıklı raporda YYP iş modelinin perakende ekosistemimiz üzerindeki tesirini inceledik. YYP iş modeli Türkiye’de istihdam, vergi ve üretimi dışlayarak kar elde ediyor. 2024 yılında yurtdışı yerleşik pazar yerlerinden yapılan alışveriş yıllık cari süreçler açığımızın %15’ine tekabül ediyor.
Bu platformlar, kısa vadede cazip görünen fiyatlarla dikkat çekse de uzun vadede ülkemizin perakende ekosistemini, üretim gücünü ve dijital güvenliğini tehdit ediyor. Şayet düzenlemeler yapılmazsa, Türkiye orta ve uzun vadede üretim gücünü ve dijital egemenliğini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalacak. ETİD olarak, adil rekabetin, tüketici güvenliğinin ve ekonomik egemenliğin sağlanması için hemen tedbir alınması gerektiğini düşünüyoruz” dedi.
“KOBİ’LER DESTEKLENMELİ”
Bu noktada ETİD’in tekliflerinin açık olduğunu belirten Çevikoğlu, öncelikle YYP’nin Türkiye’de faaliyet gösterebilmesi için vergi, kontrol ve data işlemede yurtiçinde yerleşik pazar yerleri ve çok kanallı perakendecilerle eşit şartlara tabi olmaları gerektiğini söyledi. Tıpkı vakitte tüketici güvenliği ve eser kontrolünün güçlendirilmesi gerektiğini vurgulayan Çevikoğlu, “YYP’nin gümrük süreçleri sıkılaştırılmalı ve data süreçleri Türkiye’de yapılmalı. Yerli platformlar ve KOBİ’ler desteklenmeli, şuurlu tüketim kültürü teşvik edilerek farkındalık artırılmalı. Son olarak YYP’nin Türkiye’de yerleşik şirket kurarak tüm perakende aktörleriyle eşit kaidelerde rekabet etmesi sağlanmalı. Türkiye e-ticaret ekosistemindeki tüm regülasyonlara ve düzenlemelere tabi olarak, bilgi sürece ve barındırma faaliyetleri de Türkiye’ye taşınarak dijital egemenlik korunmalıdır” diye konuştu.
RAKAMLARLA TEHLİKENİN BOYUTU
- 43 milyar TL: YYP’nin 2024 Türkiye satış hacmi (yaklaşık 1,3 milyar USD)
- 280 milyar TL’lik ikame bedel: Kontrolsüz eserler, ziyanına reklam ve indirimlerle 2024’te yerli perakende ekosistemindeki katma bedel kaybı
- 20 milyon: YYP’nin Türkiye’deki taşınabilir indirme sayısı – 2024’ün en çok indirilen uygulaması
- 9,3 milyon faal kullanıcı: YYP’nin Türkiye’deki iddiası kullanıcı tabanı. Türkiye’de satış yapan en büyük 3. pazaryeri.
- 2,08 milyon ton CO₂: YYP iş modelinin hava nakliyeciliği kaynaklı yıllık karbon salınımı (450.000 aracın yıllık salınımına eşdeğer)
