Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Türkiye Teknoloji Kadrosu Vakfı (T3 Vakfı) öncülüğünde gerçekleştirilen, Anadolu Ajansının Küresel İrtibat Ortağı olduğu, dünyanın en büyük havacılık, uzay ve teknoloji şenliği TEKNOFEST, İstanbul Atatürk Havalimanı’nda ziyaretçilerini ağırlıyor.
TEKNOFEST’in paydaşları ortasında yer alan TEI, geliştirdiği ulusal uçak motorlarını şenlikte ziyaretçilere tanıtıyor. Bu kapsamda TEI tarafından tasarlanan, geliştirilen, üretilen ve çalıştırılan, yer testleri devam eden Türkiye’nin birinci ulusal uçak motoru TEI-TF6000, şenlik alanında kurulan ulusal taşınabilir test bremzesinde birinci kere halka açık olarak çalıştırıldı. Motorun şenlik boyunca her gün çalıştırılmaya devam edileceği belirtildi.
“TEI, MOTOR TESTİNİ TEKNOLOJİYİ VE SAVUNMA ENDÜSTRİSİNİ SEVEN GENÇLERİMİZLE PAYLAŞIYOR”
Motorun birinci kere halka açık çalıştırıldığı ana tanıklık eden Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Haluk Görgün, alanda yaptığı açıklamada, savunma endüstrisinde yürütülen her faaliyette gençlerin, mühendislerin, teknisyenlerin ve tüm çalışanların fedakarca gece gündüz çalışarak ürettiği her bir eserin birinci denemesinin yapılmasının bölüme emek verenleri çok heyecanlandırdığını söyledi.
Bugün kıymetli bir test gerçekleştirdiklerini lisana getiren Görgün, şunları söz etti:
“TEI, bu testlerin bir kısmını burada gençlerle buluşturmak ismine getirdi. Taşınabilir motor bremzesini getirdiler ve bugün prestijiyle TEKNOFEST’in birinci gününde de birinci denemeyi yaptılar. Allah’a çok şükür beklenilen performansın alındığı bir test oldu. Bu geliştirdiğimiz motorlar inşallah bizim beşerli, insansız savaş uçaklarımızın motorları olarak tasarlanıyor ve üretiliyor. Test süreci olağan ki uygunlaştırmak, en iyiyi yakalayabilmek, sıcak alanda ve sıkıntı koşullarda itimat veren bir biçimde çalışmasını temin etmek üzere çok fazla test prosedürü, çok fazla kaide var. TEI bugün burada bir taraftan gençlerimizle, teknolojiyi ve savunma endüstrisini seven gençlerimizle TEKNOFEST’te bu testi paylaşırken bir taraftan da aslında yapması gereken bir testi yaptı.”
“DENİZ DÜZEYİNDE GERÇEK BİR TEST YAPILDI”
Haluk Görgün, bu motorun Eskişehir’deki fabrikada testinin yapıldığını belirterek şöyle dedi:
“Eskişehir yaklaşık 800-900 metre rakımda. Burası deniz düzeyi testi. Yani bir manada hem gösterim yaptılar hem de deniz düzeyi gerçek bir test yaptılar. Allah’a çok şükür de başarılı oldu. Bu testlere prosedürlerle devam edecekler. Bunu farklı atmosferlere, farklı akımlara taşıyabilecekler, test edebilecekler. Oradan alınan test sonuçlarını da motorun uygunlaştırılması ve artık finalde kullanılacak hale gelmesi için tamamlayacaklar.”
“TF6000 İLE BAŞLADIK LAKİN TF10000 İLE DEVAM EDECEĞİZ”
TEI Genel Müdürü Mahmut Faruk Akşit de alandaki taşınabilir test bremzesi sayesinde birinci kere deniz düzeyi testi yaptıklarını belirterek, bunun ehemmiyetine ait ayrıntıları paylaştı.
Bu testler aşikâr bir etaba geldikten sonra Erzurum’daki Türkiye’nin en yüksek gözlemevinde, 10 bin feet yükseklikte test planladıklarını lisana getiren Akşit, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“TF6000 şu anda test basamağında. Olgunlaştırma testlerinde, uçuşa hazırlık kademesinde ancak birinci önceliğimiz şu anda TF10000 bu seride. Zira uçaklarımızın gereksinimi arka yakıcılı, daha yüksek suratlara çıkabilen bir motor. O yüzden TF6000 ile başladık fakat TF10000 ile devam edeceğiz. TF6000 ANKA-3 üzere arka yakıcı istemeyen platformlarda uçuş imkanı bulacak. TF6000 birinci Türk uçak motoru fakat TF10000 bu motorumuzun arka yakıcı eklenmiş hali. Arka yakıcı, art kısmına yakıcı manasında. Arka yakıcıyla bir arada TF6000 motorumuzun gücünü 10 bin libre itki sınıfına çıkarıyoruz. Yani bu beygir gücü olarak da yaklaşık misal pahalara çıkıyor.”
Akşit, TF10000’nin görünmezliğin değerli olduğu uçaklarda daha çok tercih edileceğini lisana getirerek, “ANKA-3 üzere mesela. Motor programları daha uzun soluklu ve daha önemli teknoloji süreci gerektiren projeler olduğu için uçakları süratlice yapıp ithal motorlarla birinci uçuşlarını yaptılar fakat bizim motorlarımız hazır olunca inşallah ulusal motorlarımızın da uçtuğu günleri de göreceğiz inşallah.” diye konuştu.
“TF10000 BİRKAÇ YIL İÇİNDE PİYASAYA ÇIKACAK”
Mahmut Faruk Akşit, TF10000’in daha çok KIZILELMA üzere arka yakıcılı, yüksek süratli ve sessiz uçuşlara çıkabilecek uçaklar için geliştirildiğini belirterek, TF10000’in ne vakit çalıştırılacağına ait şunları söyledi:
“Tarih vermemiz pek uygun olmuyor. Ancak ‘birkaç yıl içinde’ diyeyim. Çok uzun müddetler değil. Olağanda bu türlü bir motoru geliştirmek en az 10 yıllık süreç. Her vakit örnek veriyorum Avrupa Birliği’nin ortak motoru ki daha evvel 100 yıldır motor yapan firmaların güç birliğiyle yapılmış motor, 17 yıl olacak. Biz alışılmış ki bunu o kadar uzun mühlet olmayacak diye taahhüt verdik. TF10000’in piyasaya çıkışı inşallah birkaç yıl içinde olacak, çok uzak değil. Elimizden geldiği kadar süratli çalışıyoruz. Her adımda daha evvel Türkiye’de olmayan yeni teknolojiler geliştiriyoruz. Bu gerçek manada Türkiye’nin birinci savaş uçağı motoru.”
“DAHA KÜÇÜK MOTORLARDA ARKA YAKICI YAPTIK, ÇALIŞTIRDIK. O MUŞTUYU DE VEREYİM”
TEI Genel Müdürü Akşit, TF10000’e geçerken birinci sefer bir arka yakıcı çalıştıracaklarının altını çizerek, “Basit üzere gözüken ancak nitekim çok sıkıntı olan bir teknoloji. İçinde yanma akustiğinden anlık termal kaidelere kadar bir sürü bahiste çalışılması gereken önemli bir teknoloji. Bu teknolojide bayağı güzel yere geldik. Daha küçük motorlarımızda, ekseriyetle küçük motorlarda arka yakıcı olmaz ancak biz teknoloji demonstrasyonu, gösterimi için küçük motorlarımızda arka yakıcı yaptık, çalıştırdık. O muştuyu de vereyim. Yani aslında Türkiye’de bir arka yakıcı yapıp çalıştırdık. Daha küçük motorlarda. Artık bunu TF10000 ölçeğinde, büyük ölçekte uygulama kademesindeyiz. Birkaç yıl içinde inşallah gösterime girer.” dedi.
“KAAN İÇİN TF35000’E DEVAM EDİYORUZ”
Mahmut Faruk Akşit, bundan sonraki gayelerinin TF35000 olduğunu belirterek şu bilgileri verdi:
“Her evrede yeni teknolojiler ekleyerek ilerliyoruz. TF10000 arka yakıcılı gerçek manada savaş uçağı motoru. TF35000 de o denli. Ortada teknoloji farkı olacak. TF35000 5’inci kuşak bir savaş uçağına nazaran tasarlanmış özel bir motor olacak. Doğal ki çok daha üstün olacak. Birebir motorun güç sınıfının gücünü artırarak da TF35000 yaparız lakin KAAN’ın motorunda TF10000’in direkt ölçeklenmiş hali değil, ek teknolojiler de olacak. O çalışmalar da şu anda devam ediyor. KAAN’ın motoruna da devam ediyoruz.”
Akşit, GÖKBEY için ürettikleri TS1400 motorunun sipariş evresinde olduğunu, birkaç yıl içinde seri imalatının görüleceğini söyledi.
TEI’nin üretim kapasitesine ait bir soru üzerine Akşit, kapasite sınırlamasının olmadığını, siparişlere nazaran ek üretim sınırları açabildiklerini lisana getirdi.
Akşit, “Ayda iki motora kadar çıktık lakin bunu kolay kolay ayda 4 motora kadar da çıkarabiliriz diyebilirim. Kâfi ki sipariş gelsin ek üretim sınırı gelen siparişin büyüklüğüne ve o yapılan yatırımı ödeyip ödemeyeceğine nazaran yapılır.” diye konuştu.
“GÖKBEY’DEN DAHA AĞIR SINIF HELİKOPTERLER İÇİN DE MOTOR ÇALIŞMAMIZ VAR”
TEI Genel Müdürü Akşit, “TUSAŞ T-925 Genel Niyet Helikopteri’ne bir motor müjdeniz var mı?” sorusuna karşılık, “Tabii ki var. Devletin gereksinimi olan yeni jenerasyon araçlara motorlar da geliştiriyoruz. İnşallah tam sınıfını söylemeyeyim lakin daha büyük, GÖKBEY’den büyük, daha ağır sınıf helikopterler için de bir motor çalışması var.” dedi.
Akşit, ulusal havacılık motoru TEI-PD170’in bir orta motorunu çıkarttıklarını, bunun ismini PD200 olduğunu belirterek, “Baykar ile yaptığımız görüşmeler sonunda o denli bir karar verdik. Onlar biraz daha yüksek güç olmasını tercih ettiler. PD200 diye gücü artırılmış bir versiyonunu şu anda Baykar’a teslim ediyoruz. Uçuş yaptılar diye biliyorum.” diye konuştu.
