Beşar Esad hükümeti, Suriye’nin bilinen en büyük toplu mezarlarından birinden binlerce cesedi, bir saatten fazla uzaklıktaki ücra çöldeki bilinmeyen bir yere taşımak için 2 yıl süren saklı bir operasyon yürüttü.
“Toprağı Taşıma” isimli bu bâtın operasyon, Reuters’ın kapsamlı araştırmasıyla gün yüzüne çıktı.
Haber ajansının ulaştığı 13 şahit, incelenen evraklar ve uydu manzaraları vahşetin izlerini belgeledi.
Buna nazaran Suriye ordusu, 2019’dan 2021’e kadar haftada 4 gece, Qutayfah’daki büyük toplu mezardan cesetleri kamyonlarla Dhumair çölündeki yeni ve bâtın bir gömü alanına taşıdı.
Tanıklar ortasında iki kamyon sürücüsü, üç tamirci, bir buldozer operatörü ve Esad’ın Cumhuriyet Muhafızları’ndan eski bir subay yer alıyor.
Hepsi, “katlanılmaz bir koku” ve “ölüm sessizliği içinde yürütülen bir buyruk zinciri”nden bahsediyor.
34 HENDEK, ON BİNLERCE CESET
Reuters’ın tahlil ettiği uydu imajları, Dhumair çölünde yaklaşık 2 kilometre uzunluğunda 34 hendek bulunduğunu ortaya koydu. Uzmanlar, bu mezarlarda on binlerce insanın gömülü olabileceğini belirtiyor.
Qutayfah, Esad rejiminin 2012’de savaşın erken periyodunda askerleri ve cezaevi mahkumlarını gömmeye başladığı bir bölgeydi.
2014’te lokal bir insan hakları aktivisti, bölgenin fotoğraflarını medyaya sızdırarak toplu mezarın varlığını birinci defa ortaya çıkarmıştı.
Suriyeli insan hakları örgütleri, 160 binden fazla kişinin rejimin güvenlik aygıtında kaybolduğunu ve bunların büyük kısmının rejimin oluşturduğu toplu mezarlarda gömülü olduğuna inanıyor.
AMAÇ: REJİMİN İMAJINI TEMİZLEMEK
Cumhuriyet Muhafızları’ndan eski subaya nazaran, “Toprağı Taşıma” planı 2018 sonunda ortaya çıktı.
Esad, savaşta galibiyet ilan etmeye hazırlanırken milletlerarası tanınırlığını tekrar kazanmak istiyordu. Fakat toplu mezarların varlığı ve savaş cürümleri argümanları, bu gayenin önündeki en büyük engeldi.
Kamyon sürücülerinden biri planı, “Komutanlar bize açıkça söyledi. Vazife, ispatları yok etmekti. Aksi takdirde kendiniz o çukurlarda bulurdunuz.” sözleriyle anlattı.
ACIYI BELGELEME MÜCADELESİ
Esad, geçen yıl Aralık ayında iktidardan devrildikten sonra ülkeyi terk etti. Yeni hükümet, artık hem adalet sistemini tekrar inşa etmeye hem de kayıpların izini sürmeye çalışıyor.
Suriye Acil Durum ve Afet Yönetimi Bakanı Raed el-Saleh, “Binlerce anne oğlunun, bayanlar eşlerinin, çocuklar babalarının mezarını bulmayı bekliyor. Bu yara kanamaya devam ediyor.” dedi.
Yeni kurulan “Kayıplar Ulusal Komisyonu”, DNA bankası ve dijital kayıt sistemi oluşturmayı planlıyor. Lakin uzman eksikliği ve sonlu kaynaklar, sürecin önündeki en büyük mahzur.
