Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Mısır’daki ‘Barış Zirvesi’ dönüşü uçakta ortalarında ÜLKE TV Genel Yayın Yönetmeni ve Haber 7 Müellifi Hasan Öztürk’ün de bulunduğu gazetecilerin sorularını yanıtladı.
ERDOĞAN’DAN ŞARM EL-ŞEYH TEPESİ DEĞERLENDİRMESİ
İşte Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamalarından satırbaşları:
“Mısır’ın konut sahipliğinde Amerikan Lideri Sayın Trump’ın daveti üzerine “Barış İçin Şarm el-Şeyh Zirvesi”ne katılarak Mısır’a yaptığımız ziyaretimizi tamamladık. Tepenin Orta Doğu’da barışa giden yolda yeni bir dönüm noktası olmasını diliyorum. Hamas ile İsrail hükümeti ortasındaki dolaylı görüşmelerin Gazze’de ateşkesle sonuçlanmasından duyduğumuz memnuniyeti daha evvel lisana getirmiştik. Müzakere sürecine olan katkılarımız ABD Lideri Sayın Donald Trump dahil birçok devlet lideri tarafından da söz edildi. Kendisi bu süreçte Mısır, Katar ve ülkemizin oynadığı rolün kayda geçirilmesi için bir bildiri imzalamayı önerdi.
Varılan mutabakatın harfiyen uygulanması, bu süreçte Amerika’nın İsrail hükümeti üzerindeki tesirini sürdürmesi çok değerli. Gerçekleşen rehine ve mahkum takası son derece mühimdi. Mutabakata Filistin sıkıntısını çözen bir evrak gözüyle bakmak yanlış olur. Varılan bu mutabakat özü prestijiyle bir ateşkes düzenlemesidir. Bize nazaran Filistin davasının yegane tahlili 1967 sonları temelinde başşehri Doğu Kudüs olan bağımsız hükümran ve coğrafik bütünlüğü haiz bir Filistin devletinin kurulmasıdır. Türkiye olarak bunun için çalışmaya kararlılıkla devam edeceğiz. Önümüzde çetin bir süreç var. Evvela İsrail hükümetinin verdiği sözleri tutması temin edilmelidir. Zira İsrail tarafının bu mevzudaki sicili son derece berbattır. Bu hususta Amerika başta olmak üzere İsrail üzerinde tesir sahibi aktörlerin gerekeni yapmaya devam edeceklerine inanıyorum.
Gazze sizlerin de bildiği üzere devasa bir enkaz yığınına dönmüş durumda. Gazze halkı zorla çıkarıldıkları yerlere geri dönüyor lakin ortada konut yok, hastane yok, okul yok. Neredeyse ayakta kalan bina yok. Türkiye, 102 bin tonla Gazze’ye en fazla insani yardım gönderen ülkelerden biri. Hamdolsun son birkaç gündür 350 civarında insani yardım tırımız Gazze’ye giriş yaptı. Hamas ve İsrail hükümetinin üzerinde mutabık kaldıkları dokümanda günlük taban 600 yardım tırının geçişi öngörülüyor. Bir taraftan yardımlarımızı ağır bir formda Gazze şeridine ulaştırırken, başka taraftan da Arap ve İslam ülkelerinin kabul ettiği yine imar planı temelinde çalışmalara başlanması çok mühimdir. İslam İşbirliği Teşkilatı ve Arap Ligi’nin geliştirdiği birtakım çalışmalar var. Bunların hızla uygulanması için değerli bir finansman dayanağı gerekiyor. Ben bu dayanağın de sağlanacağına inanıyorum. Gelinen basamakta iki hükümran devletli tahlil tarafında uğraşların artmasında yarar var. Birleşik Krallık ve Fransa başta olmak üzere Batılı ülkelerin Filistin devletini tanıma kararlarını kolay birer tanıma kararı değil de iki devletli tahlile giden sürecin yapı taşları olarak görmek istiyoruz. Öteki türlü atılan adımlar yarım kalacak, hedefine tam manasıyla ulaşmayacaktır. Bu çerçevede hem Fransa Cumhurbaşkanı Sayın Emmanuel Macron hem de İngiltere Başbakanı Sayın Keir Starmer ile görüşmelerim oldu. Filistin davası uzun yıllar sonra birinci kez bu derece insanlığın ortak gündemine oturmuş durumda. Sumud ve özgürlük filoları ile dünyanın en ücra bölgelerinde kefiye takan beşerler, İsrail zulmüne karşı ortak vicdanı temsil ediyor. Gazze’deki sükunet ortamı insanlık cephesini rehavete sevk etmemelidir.
Çok sayıda devlet ve hükümet başkanı ile çeşitli seviyede temsilcilerle de bir ortaya geldik. Biraz evvel bahsettiğim konuları kendileriyle paylaştık. Fikir teatisinde bulduk. Doruğun Gazzeli kardeşlerimiz başta olmak üzere bölgemiz için hayırlara vesile olmasını diliyorum. Son olarak tepenin hazırlığında misyon yapmak üzere Şarm el-Şeyh’e gelen ve geçirdikleri trafik kazasıyla hayatlarını kaybeden Katarlı kardeşlerimize Allah’tan rahmet diliyorum.
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN: “GAZZE ATEŞKESİ TARİHİ BİR ADIM, FAKAT KALICILIK İÇİN KARARLILIK ŞART”
SORU: Daha evvel Hamas ile İsrail ortasında pek çok kere ateşkes muahedesi olmuştu fakat bugün olan başkalarından çok daha farklıydı. Çok geniş bir milletlerarası takviye ve memleketler arası kontrolden bahsediliyor. Daha evvelki mutabakatlarda İsrail daima ihlal eden taraf oldu. Bu sefer de bu türlü bir durum olursa bu çatlağın nasıl aşılacağını öngörüyorsunuz? Bilhassa bu mutabakat bağlamındaki öngörünüz nedir?
Her şeyden evvel bu ateşkesin kalıcı olması ve ihlallerin yaşanmaması değerli. İsrail’in ateşkes ihlalleri konusunda bildiğiniz üzere sicili makûs. Bu durum bizi daha ihtiyatlı ve daha titiz olmaya zorluyor. Türkiye, ABD ve öbür ülkeler bu ateşkesin korunması konusunda kararlı. Yine soykırıma dönerse bunun bedelinin ağır olacağını aslında İsrail de biliyor. Biz bunu her fırsatta açıkça söz ediyoruz. Geçmişte yapılan birçok muahede kağıt üzerinde kaldı. Bunda İsrail’in ikircikli tavrının yanı sıra, kâfi kararlılığın olmaması da maalesef tesirliydi. Artık daha güçlü ve müşterek bir irade kelam konusu. Bu ortak hali Mısır’daki dorukta bir defa daha gördük. Sayın Trump’ın da öncülüğünü yaptığı bu sürece sahip çıkmaya devam edeceğine inanıyorum. Bu gelişmeler artık yalnızca bizim değil, birlikte yol yürüdüğümüz ülkelerin ve halkların umudu ve temennisi haline gelmiştir. Hiç kimse eskiye dönülmesine istek gösteremez. Zira bu ateşkesi toplumların vicdanı ve sağduyusu sağlamıştır.
SORU: Türkiye son yıllarda Kafkaslardan Kuzey Afrika’ya, Somali’ye, Balkanlara, Ukrayna’ya kadar çok geniş bir coğrafyada barış ve istikrarın sağlanması için faal bir rol oynuyor. Gazze konusunda da tekrar birebir halde sizin öncülüğünüzde en samimi teşebbüsleri son iki yılda yapan Türkiye olarak bir ateşkese de öncülük yaptık. Gazze’de bundan sonraki süreç, bundan sonraki kademeler nasıl şekillenecek?
TRUMP MUAHEDESİ: KALICI BARIŞ VE REFAH İÇİN TARİHİ DÖRTLÜ İMZA
ABD Lideri Sayın Trump, Mısır Cumhurbaşkanı Sayın Sisi, Katar Emiri Sayın Al Sani ve şahsım dörtlü bir imza uygulaması yaptık. Attığımız bu imzalar sıradan değil. Bu imzalarla da artık bu barış iradesi tarihin kayıtlarına girmiş durumda. Dilerseniz altına imza attığımız metni okuyalım:
“Kalıcı Barış ve Refah İçin Trump Mutabakatı. Biz aşağıda imzası bulunanlar iki yıl aşkın müddettir devam eden derin acı ve kayıpları sona erdiren ve bölge için umut, güvenlik ile barış ve refah için ortak bir vizyonla tanımlanan yeni bir sayfa açan Trump Barış Mutabakatı’na tüm taraflarca gösterilen tarihi taahhüdü ve mutabakatın hayata geçilişini memnuniyetle karşılıyoruz. Lider Trump’ın Gazze çatışmasını sonlandırmaya ve Orta Doğu’ya kalıcı barış getirmeye yönelik samimi gayretlerini destekliyor ve gerisinde duruyoruz. Bu muahedeyi Filistinliler ve İsrailler dahil olmak üzere bölgedeki tüm halklar için barış, güvenlik, istikrar ve fırsat sağlayacak formda birlikte uygulayacağız. Kalıcı barışın hem Filistinlilerin hem de İsraillerin refah içinde yaşayabileceği, temel insan haklarının korunduğu, güvenliklerinin garanti altına alındığı ve onurlarının koruma edildiği bir sulh olacağı anlayışındayız. Manalı ilerlemenin ancak iş birliği ve devam eden diyalog yoluyla gerçekleşebileceğini ve uluslar ve halklar ortasındaki bağların güçlendirilmesini bölgesel ve global barış ile istikrarın kalıcı çıkarlarına hizmet ettiğini vurguluyoruz. Aralarında Hristiyanlık, İslamiyet ve Yahudiliğin de bulunduğu kökleri bu topraklarda iç içe geçmiş inanç toplulukları için bu bölgenin derin tarihi ve manevi ehemmiyetinin farkındayız. Bu kutsal bağlara hürmet gösterilmesi ve kültürel miras alanlarının korunması, barış içinde bir ortada yaşama taahhüdümüzün temel önceliği olmaya devam edecektir. Aşırıcılık ve radikalleşmenin her tipini ortadan kaldırma kararlığında birleşmiş bulunuyoruz. Şiddetin ve ırkçılığın olağanlaştırıldığı ya da radikal ideolojilerin sivil hayatın dokusunu tehdit ettiği hiçbir toplum gelişemez. Aşırıcılığı mümkün kılan şartlara eğilmeyi ve kalıcı barışın temelleri olarak eğitimi, fırsat eşitliğini ve karşılıklı saygıyı desteklemeyi taahhüt ediyoruz. Bu vesileyle gelecekteki uyuşmazlıkların güç kullanımı yahut uzun periyodik çatışmalar yoluyla değil, diplomatik temaslar ve müzakere aracılığıyla çözülmesi istikametinde taahhütte bulunuyoruz. Orta Doğu’nun daima savaşlar, tıkanmış müzakereler ya da başarılı halde müzakere edilmiş lakin kesimli, eksik yahut seçici biçimde uygulanan mutabakatlar biçiminde cereyan eden döngüyü daha fazla kaldıramayacağının şuurundayız. Son iki yılda şahit olunan trajediler gelecek jenerasyonların geçmişin başarısızlıklarından daha uygununu hak ettiğine dair acil bir ihtar fonksiyonu görmelidir. Bu bölgenin ırk, inanç ve etnik kökene bakılmaksızın herkesin barış, güvenlik ve ekonomik refah dileklerinin peşinden gidebileceği bir yer olmasını sağlayarak, herkes için müsamaha, haysiyet ve fırsat eşitliği istiyoruz. Bölgede karşılıklı hürmet ve ortak yazgı unsurlarına dayanan kapsamlı bir barış, güvenlik ve ortak refah vizyonunun peşindeyiz. Bu anlayışla Gazze Şeridi’nde kapsamlı ve kalıcı barış düzenlemelerinin tesisine yönelik kaydedilen ilerlemeyi, ayrıyeten İsrail ile bölgedeki komşuları ortasındaki dostça ve karşılıklı yarara dayalı bağlantıyı memnuniyetle karşılıyoruz. Gelecek jenerasyonların barış içinde bir ortada yaşayabilecekleri kurumsal temeller inşa ederek bu mirası hayata geçirmek ve sürdürmek için daima birlikte çalışacağımıza kelam veriyoruz. Kalıcı bir barış geleceğine kendimizi adamış bulunuyoruz.”
SORU: İsrail’e inanç olmayacağını az evvel siz de vurguladınız. Ne yazık ki emniyetli bir taraf ülke değil. Kıymetli bir eşik aşıldı, bundan sonrası daha şiddetli bir süreç. Bu süreçte bir ihlal olursa, yine bir mazeret ve münasebetle tekrar saldırırsa İsrail’i muahedede kalmaya zorlamak için bir düzenek kurulabilir mi? Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu ya da öbür bir formülle nasıl bir yol izlenebilir?
İHLALLERDE ORTAK GAYRET VURGUSU
İnşallah Gazze’de şu an prestijiyle çatışmalar sona ermiş durumda. Bunun Sayın Trump tarafından ilan edilmiş olması çok çok kıymetli. Bu işin birinci derecede takipçisi Sayın Trump olacak. Bunu kendisiyle yaptığımız görüşmelerde de tabir etti. En son ayrılırken ayaküstü de “Bu süreçte bana ne düşüyorsa telefonla irtibatlarımızı kuralım ve bu telefon diplomasimizi ihmal etmeyelim.” dedi. Görüşmelerimizi her düzeyde sürdüreceğiz. Sayın Trump ile kurduğumuz bu diplomasi çok çok değerli. İnşallah bu hassasiyet içerisinde bunu devam ettireceğiz ve bir huzur ikliminin oluşturulması için ne gerekiyorsa inşallah yapacağız. Mısır’da bir ortaya gelen tüm ülkeler, bu huzur ikliminin teminatı olacaktır.
SORU: Sayın Cumhurbaşkanım bu tarihi tepe bizim son iki yıldır şahit olduğumuz bu soykırımcı İsrail’in saldırganlığına, topraklarını genişletme gayretlerine, bu işgalci tavırlarına set çekebilecek nitelikte mi? Yani Lübnan’dan, Suriye’ye kadar bölgede bombalamadık yer bırakmayan İsrail’i bu tarihi tepe dizginledi mi? Dizginleyebilecek mi? Bu niteliği taşıyor mu?
Yıllardır süren İsrail saldırganlığına, işgal siyasetlerine ve bölgeyi istikrarsızlığa sürükleyen emellerine artık “dur” demek için bu Zirve’deydik. İsrail terörüne, güç gösterisine karşı, yalnızca ülkemizin değil insanlığın vicdanını savunan bir duruş sergiledik. Mısır’a da onun için geldik. Gazze deneyimi İsrail’e saldırganlıkla bir yere varamayacağını açık bir formda gösterdi. Birebir halde Hamas’ın direniş iradesinin kırılmadığını da gördüler. Bu da çok çok değerli. Gazze halkı 70 bine yakın şehit verdi lakin işgale, soykırıma, barbarlığa teslim olmadı. Çok kıymetli. Demek ki yalnızca elinizdeki bombaların devamlı gökten her yerden atılması, yaptığınız ataklar işe yaramıyor. “İmandır o cevher ki ilahi ne büyüktür. İmansız olan paslı yürek sinede yüktür.” bu farklı bir ruh. Şurası çok net ki; İsrail komşularını işgal ederek hiçbir sonuç elde edemez. Netanyahu hükümetinin soykırım tersi reaksiyonları, antisemitizm ile ilişkilendirme çabası de görüldüğü üzere burada sonuçsuz oldu. Ateşkesle birlikte memleketler arası toplumun vazifesi bitmedi, yeni başladı. İşte Birleşmiş Milletler Genel Konseyinde ne oldu? Herkes salonu boşalttı, Netanyahu orada koltuklara konuştu. Gazze’nin yanında daha güçlü durmaya devam etmeliyiz. Soykırımın unutulmaması için uğraşımızı sürdürmeliyiz. Sorumluların hesap vermesi için gayretlerimizi artırmalıyız. Türkiye olarak tüm insanlığın vicdanı olmaya devam edeceğiz.
