Çin Ticaret Bakanlığından yapılan açıklamada, az toprak elementleri içindeki ağır ve orta ağır metallerin askeri uygulamalarda kullanıldığı hatırlatılarak, “Çin hükümetinin az toprak elementleri ve ilişkili eserlerin ihracatını denetimi, kanunlara ve düzenlemelere uygun yasal bir önlemdir.” sözü kullanıldı.
- Küresel durumun çalkantılı olduğuna, silahlı çatışmaların vakit zaman ortaya çıktığına işaret edilen açıklamada, Çin’in sorumlu bir ülke olarak, dünya barışını ve bölgesel istikrarı korumak ve silahların yayılmasının önlenmesi üzere memleketler arası yükümlülüklerini yerine getirmek üzere kelam konusu materyallerin ihracatına yönelik önlemler aldığı belirtildi.
- Açıklamada, kelam konusu önlemlerin “ihracat yasağı” değil “ihracat kontrolü” olduğunun altı çizilerek, sivil hedefli kullanıma yönelik taleplerin onay süreçlerinde gerekli dayanak ve kolaylığın sağlanacağı vurgulandı.
Trump’ın, kelam konusu önlemlere yönelik tenkitlerinin, “tipik bir ikili standart örneği” olarak nitelendiği açıklamada, Washington idaresinin uzun vakittir ulusal güvenlik kavramını genelleştirerek ihracat denetimlerini istismar ettiği, yargı yetkisini hudut çok kullanarak ortalarında yarı iletkenler ve çiplerin olduğu çok sayıda eserin ihracatını yasakladığı kaydedildi.
Açıklamada, ABD’nin ihracat denetim listesinin 3 binden fazla eseri kapsadığına, Çin’inkinin ise 900’ün biraz üzerinde olduğuna dikkati çekilerek, “ABD’nin uyguladığı önlemler, işletmelerin legal haklarını ve çıkarlarını zedelemiş, global tedarik zincirinin güvenliğini ve istikrarını bozarak memleketler arası ekonomik ve ticari tertibi derinden etkilemiştir.” tabirlerine yer verildi.
“TARİFE SAVAŞI İSTEMİYORUZ FAKAT BUNDAN DA KORKMUYORUZ”
Başkan Trump’ın, Çin’in tavrında ısrar etmesi halinde, bu ülkeye yüzde 100 ek gümrük tarifesi getirileceği, ayrıyeten tüm kritik yazılımların ihracatının durdurulacağını duyurmasına ait ise açıklamada, “Çin’i daima yüksek tarifelerle tehdit etmek gerçek yaklaşım değil. Tarife savaşı istemiyoruz ancak bundan da korkmuyoruz.” denildi.
ABD’nin eylül ayında Madrid’de yapılan tarife müzakerelerinin son çeşidinin üzerinden geçen 20 günlük müddette Çin’e yönelik çok sayıda kısıtlayıcı önlemi yürürlüğe soktuğuna işaret edilen açıklamada, bu periyotta yeni Çinli şirketleri ihracat denetimi listesine eklediği, şirketlere yeni kontrol zorunluluklarıyla müdahale edildiği, Çin’in deniz, lojistik ve gemi inşaatı dallarına yönelik, ulusal güvenlik gerekçesiyle soruşturmalar başlatıldığı kaydedildi.
- Açıklamada, tüm bu adımların Çin’in çıkarlarına ziyan verdiği ve ikili ekonomik ve ticari işbirliği atmosferini olumsuz etkilediği vurgulandı.
NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ
Çin Ticaret Bakanlığı, 9 Eylül’de nadir toprak elementleri ve üretim teknolojilerinin ihracatına yönelik yeni kısıtlamalar açıklamıştı.
Bu kapsamda ender toprak elementlerini çıkarma, eritme, ayırma süreçleri, mıknatıs gereçlerinin imalatı ile bu elementlerin ikincil kaynak olarak kullanımı ve geri dönüşümüyle kontaklı teknolojilerin ihracatı kısıtlanırken işlendikleri tesislerde montaj sınırlarının kurulması, tamir, yanılgı giderme, bakım ve güncelleme süreçlerine ait teknolojilerin transferine de denetim uygulanacağı bildirilmişti.
Ayrıca, Çin’de üretilen ender toprak elementlerini ihraç eden yabancı şirketlerin, sivil ve askeri ikili kullanıma sahip eserlerin ihracatı için Ticaret Bakanlığından lisans alması mecburî tutulmuştu.
İhracat denetimi uygulanan kritik mineraller listesine yenileri eklenmiş, batarya imalatında kullanılan materyaller ile muhteşem sert metaller içeren birtakım eserlere de ihracat kısıtlaması getirilmişti.
APEC DORUĞU’NDA YAPILACAK GÖRÜŞME ÖNCESİNE DENK GELDİ
Kararın, ABD ile Çin ortasında devam eden tarife müzakerelerinin sürdüğü ve iki ülke önderlerinin bu ayın sonunda Güney Kore’de düzenlenecek Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Tepesi kapsamında yüz yüze görüşmeye hazırlandığı periyotta alınması dikkati çekmişti.
Çin, ABD’nin çip kesimi başta olmak üzere teknoloji alanında uyguladığı kısıtlamalara karşılık, global arzın büyük kısmını karşıladığı ender toprak elementlerine daha evvel de kısıtlama ve denetimler getirmişti.
ABD’nin önceki Başkanı Joe Biden’ın Aralık 2024’te çip dalına getirdiği ihracat kısıtlamalarına galyum, germanyum ve antimon ihracatını kısıtlayarak karşılık veren Çin, yine misyona gelen Lider Donald Trump’ın şubat ayındaki birinci tarife artışına karşılık tungsten, tellür, bizmut, molibden ve indiyum ihracatını denetim altına almıştı.
Pekin idaresi, Trump’ın nisanda duyurduğu “karşılıklı tarifeler” kapsamındaki tarife artışına karşı samaryum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, lütesyum, skandiyum, itriyum ve alaşımlarının olduğu 7 kategorideki ender toprak elementini ihracat denetim listesine eklemişti.
ÇİN, GLOBAL ÜRETİMİN YAKLAŞIK YÜZDE 69’UNU KARŞILIYOR
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumunun (USGS) datalarına nazaran 2024’te dünya genelinde az toprak elementi üretimi 390 bin tona ulaştı, bunun 270 bin tonu Çin’de üretildi.
17 cins metal oksitten oluşan ender toprak elementlerinin yaklaşık yüzde 69’unu üreten, sürece kapasitesi global pazarın yüzde 85’ine ulaşan Çin, ABD’nin teknoloji kısıtlamaları ve tarife ataklarına bu alandaki ihracat denetimleriyle karşılık vererek global pazardaki hakimiyetini ekonomik koza çevirme niyetini ortaya koyuyor.
TRUMP’IN TEPKİSİ
ABD Başkanı Trump, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, Çin’in az toprak elementleri konusunda attığı adımları eleştirmişti.
Pekin idaresinin çok sayıda ülkeye, ender toprak elementleri üretiminin her ögesine ihracat denetimi uygulama niyetini bildiren mektuplar gönderdiğini belirten Trump, bu türlü bir tavrın dünya piyasasını tıkayacağı ve çok sayıda sanayi kolunda global üretime ziyan vereceği ihtarında bulunmuştu.
- Çin’in tavrını “sinsi” ve “düşmanca” diye niteleyen Trump, “Çin’in dünyayı esir almasına asla müsaade veremeyiz.” tabirini kullanmıştı.
ABD Başkanı, bu tutuma karşılık 1 Kasım’dan itibaren Çin’e yüzde 100 ek gümrük tarifesi uygulayacaklarını, ayrıyeten tüm kritik yazılımların ihracatını durduracaklarını bildirmişti.
