Türkiye’de bal kullanımı epey ağır. Bilhassa Rize’de kahvaltı deyince akla bölgeye has çeşit çeşit ballar akla gelir.
Kahvaltıdan fazla sıhhat için kullanılan ballarla da ön plana çıkan Rize’de bilhassa yüksek rakımlı yaylalarda üretimi gerçekleştirilen ballar herkesin ilgi odağıdır. Karakovan balından tutun, türkülere husus olan Andon Balı, Anzer Balı, Ayder Ayder Balı’na kadar türlü türlü çiçek balının yanında şifa deposu Delibal olarak bilinen Komar Çiçeği Balı da kentte ve çeşitli bölgelerde hayli istek görüyor. İnternet üzerinden de epey fazla satılan ve haklarında çeşitli reklamlar yapılan bu balların tümü de gerçek bal olmayabiliyor. Dolandırıcıların vatandaşın sıhhat için tükettiği bala bile geçersiz karıştırdığı bu ortamda üreticiler tüketicileri ‘istismar edilmeye’ karşı uyarıyor.
Rize’nin Andon diye bilinen Küçükçayır Köyü’nde dededen kalma miras üzere arıcılığını sürdüren Nazım Mengene, yalnızca tüketicinin değil bir üreticinin de kendi balı dışındaki bir balın gerçek olup olmadığını yiyerek anlamasının çok kolay olmadığını hatta bazen mümkün olmadığını söz ediyor. O nedenle tüketicileri güvendikleri üreticiler veya Arıcılar Birliği vasıtası ile dolumu gerçekleşmiş, mühürlenmiş balları almaları konusunda uyaran Mengene, sıhhat için tüketilen balın insanların sıhhatini bozmaması için denetimli tüketilmesini öneriyor.
“Ben bir balın düzmece olup olmadığına kesin kanaat getiremiyorum”
Balın geçersiz olup olmadığını anlamanın en hoş yolunun üniversiteler aracılığı ile yapılan tahliller olduğuna vurgu yapan Mengene, klâsik metotların hakikat olmadığını kaydederek “Bir tüketicinin balın sahtesini anlaması mümkün değil. Mesela komar balı. Ya kendin yapacaksın, ya da kendin üzere güvendiğin birisini bulup ondan alacaksın veyahut bunun analizlisini, yani Rize Arıcılar Birliği tarafından üniversiteye tahlile gönderildikten sonra dolumu yapılmış, analizi bal alacaksın. Başka türlü bir balın uydurma olup olmadığını, şekerli olup olmadığını ben anlamıyorum da artık anlayan var mı? Nasıl anlıyor bilmiyorum. Birisi kaşığı havaya kaldırıyor ‘Akarsa baldır’ diyor başkası ‘Akmazsa baldır’ diyor. O cins şeylere ben inanmıyorum. Çocukluğumuzdan beri arıcılık yapıyorum. Bizde deden toruna miras üzere. Ben yeniden de bir balın uydurma olup olmadığına kesin kanaat getiremiyorum. Bazen anlıyorsun lakin yeniden de yanılıyorsun. Bunun en hoş prosedürü ya kendin yapacaksın, ya kendin üzere güvendiğin birisini bulup ondan alacaksın, ya da analizi mühürlüsünü alacaksın” dedi.
“Bal kristalize olarak kendini doğal müdafaaya alıyor”
Balın kristalize olması yani vatandaşların tabiri ile şekerlenmesi durumunun balın uydurma olduğu manasına gelmediğini bilakis gerçek olduğu için kendisini muhafazaya aldığının bir göstergesi olduğuna vurgu yapan Mengene “Kristalize olan bal kendini doğal muhafazaya alıyor. Bu geçersiz olsa, glikozdan yahut öteki bir husustan yapılmış olsa bu biçimi almaz. Sen istesen de geçersiz bala bu formu aldıramazsın. Kimileri bu şekerlenmiş diyor ancak bu şekerlenme değil. Bu kendini doğal muhafazaya alıyor. Şayet bir bal kendini doğal müdafaaya alıyorsa bu gerçek baldır. 40 derecelik ılık bir suda beklediği vakit kristalize olmuş bal olağan halini alabiliyor. Lakin yüksek derece suda ısıtmaya kalkıldığında yahut kaynatıldığında bütün özelliklerini kaybeder” biçiminde konuştu.
“Artık parasını bile sormuyoruz. Kâfi ki güzel bal olsun”
‘Yeter ki gerçek bal olsun’ diyerek fiyatına bakmadan güvendiği şahıslar bal alıp tükettiğini tabir eden Naim Balcıoğlu isimli vatandaş “Bal her sabah yerim. Çokta tüketirim. Bu ortamda bal almak çok güç. Üreticiye güveneceğim ki alıp bal yiyeceğim. Birtakım arıcılar kendisinden kuşku ediyor sanki gerçek bal hangisi diye. Ben balı severim. Bende kestane balı olur, çam balı olur, bütün ballar olur ve ben yerim. Sabah kahvaltılarında tereyağı ve bal kesinlikle yerim. Uydurma baldan kaçabildiğimiz kadar kaçıyoruz. Sevdiğimiz, güvendiğimiz arkadaşlardan kaliteli bal alıyoruz. Ben Güneysu Kanbozluyum. Dağ balı alıyorum. Artık parasını bile sormuyoruz. Kâfi ki uygun bal olsun” dedi.
“Benim anlamam mümkün değil fakat anlayan varsa onu da bilmem”
Balı tekrar güvendiği bireyden aldığını tabir eden bir öteki tüketici Emine Terzi ise “Balı yiyerek gerçek olup olmadığını anlamıyoruz. Güvendiğim yerlerden bal alıyorum, yoksa ben onu geçersiz mi değil mi diye anlayamam. Benim anlamam mümkün değil fakat anlayan varsa onu da bilmem” ifadelerini kullandı.
