Tarihin seyrini değiştiren, denizde ve karada toplam 287 gün süren Çanakkale Savaşları’nın en önemli aşamalarından biri olan Gelibolu çıkarması, 107 yıl önce bugün yapıldı.
Mustafa Kemal Atatürk’ü tarih sahnesine çıkaran Çanakkale Savaşları, karada, 25 Nisan 1915 tarihinden 9 Ocak 1916 gününe kadar 260 gün devam etti. İşgal kuvvetleri 252 bin, Türk kuvvetleri 213 bin 882 olmak üzere toplam 465 bin 882 kayıp verdi. İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi, Emekli Tuğgeneral Naim Babüroğlu, tarihe geçen bu direnişin sonuçlarını ve bu zaferde Atatürk’ün etkisini Cumhuriyet’e değerlendirdi. Atatürk’ün Çanakkale’de, Osmanlı’nın başkenti İstanbul’u, padişahı ve payitahtı dört kez kurtardığını söyleyen Babüroğlu, şunları anlattı:
– İlk kurtarışı, 25 Nisan 1915’te Arıburnu’na çıkan düşmana 57 ve 27’inci alaylarla yaptığı saldırıdır. Yarbay Mustafa Kemal, bu taarruzda bağlı olduğu Ordu komutanlığından emir verilmemesine rağmen, inisiyatif kullanarak düşmanı püskürtür ve İstanbul’u kurtarır. Bu saldırıda, savaş tarihine geçen şu emri verir: “Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfında, başka kuvvetler ve komutanlar yerimizi alabilir.”
– İkinci kurtarışı; Albay rütbesiyle Anafartalar grup komutanı olarak, saldırı yapan İngiliz Kolordusu’na, 9 Ağustos 1915’te 7 ve 12’nci tümenlerle yaptığı saldırıdır.
– Üçüncü kurtarışı; 10 Ağustos 1915 günüdür. Conkbayırı’na kadar ilerlemiş İngiliz kuvvetlerine karşı sabah 4.30’da yaptığı ünlü süngü hücumudur. Conkbayırı Süngü hücumuyla, henüz 34 yaşındaki Mustafa Kemal, 3 bin yıl önce yapılan Truva Savaşı’nın intikamını alır.
– Dördüncü kurtarışı, 21 Ağustos 1915’te, İkinci Anafartalar Muharebesi’nde çok daha güçlü İngiliz kuvvetlerine yaptığı karşı taarruzdur. Böylece işgal kuvvetlerinin İstanbul hayali son bulur’’
“KEMALYERİ’NDE DOĞDU”
Çanakkale Savaşlarının Mustafa Kemal Paşa’nın dört yıl sonra başlatacağı Milli Mücadele’nin ve İstiklal Savaşı’nın çekirdek kadrosunu oluşturmasını sağladığını vurgulayan Babüroğlu, “Çanakkale, Mustafa Kemal’in tarih sahnesine ve Türk ulusunun huzuruna çıkış meydanıdır. Mustafa Kemal’in doğum yeri Çanakkale’de Kemalyeri’dir. Kemalyeri, Mustafa Kemal’in muharebenin başındaki gözetleme yerine verilen isimdir” dedi.
YABANCILARIN GÖZÜYLE ATATÜRK
– Gelibolu İşgal Kuvvetleri Başkomutanı İngiliz Orgeneral Hamilton: “Conkbayırı’nda Türkler, çok iyi bir komutana sahipler. Çok iyi komuta edilen ve yiğitçe dövüşen Türk ordusuna karşı savaşıyoruz.”
– İngiliz savaş tarihi yazarı Alan Moorehead: “O genç ve dahi Mustafa Kemal’in o sırada orada bulunması, müttefikler bakımından tarihin en acı darbelerinden biri olmuştur.”
– Anzak Kolordu Komutanı General Birdwood, Çanakkale Savaşı sonrası İngiltere’de Mareşalliğe kadar yükseldi. 21 Kasım 1938’de, Atatürk’ün Ankara’daki cenaze törenine, doktorların itirazına rağmen, ayağı şiş olduğu halde üniformasıyla katıldı ve güçlükle ayakta durduğu halde saygı duruşunda bulundu.
ADIM ADIM ÇIKARMA
7-8 Mart 1915: Nusrat mayın gemisi, sabah 05.00’te Erenköy koyuna gelerek, boğaza gizlice 26 mayınlık bir mayın hattı döşedi.
18 Mart: İtilaf Devletleri’ne ait ikisi İngiliz ve biri Fransız olmak üzere üç deniz tümeninden meydana gelen müşterek donanmanın büyük ateş gücüne sahip olan savaş gemileri, Çanakkale Boğazı’nın her iki yakasındaki mevzilerden açılan yoğun ateş ve mayınların etkisiyle, güçlerinin yüzde 35’ini kaybetti, kurtulmayı başaranlar da çekilmek zorunda kaldı.
19 Mart: Çanakkale yenilgisine ilişkin haberler, İngiltere ve Fransa’da endişe yarattı ve İngiliz Savaş Konseyi acilen toplantıya çağrıldı.
23 Mart: Amiral de Robeck, Churchill’e, kara kuvvetlerinin çıkarma yapmasına kadar, donanmanın çok ciddi harekâtta bulunmayacağına dair bir mesaj gönderdi.
24 Mart: Başkumandan Vekili ve Harbiye Nazırı Enver Paşa, Almanya’nın İstanbul Büyükelçisi Baron von Wangenheim’ın da önerisiyle, III. Kolordu’nun V. Ordu düzenine sokulmasından sonra, yeni ordu komutanlığı görevini, Mareşal Liman von Sanders’e verdi.
10 Nisan: İtilaf Devletlerinin Akdeniz Seferî Kuvvetler Genel Karargâhı, Limni Adası’na vardı. Mondros Limanı önlerinde bulunan Queen Elizabeth gemisinde toplanan İtilaf komutanları, yapılacak kara harekâtına son şeklini verdi.
15 Nisan: Limni Adası’nın Mondros Limanı’na ve liman açığına toplanan İtilaf Devletlerine ait savaş gemileri, çıkarma için son hazırlıklarını yapmaya başladı.
24 Nisan: General Hamilton’ın idaresi altında Mondros Limanı’nda bulunan İtilaf Devletleri’ne ait irili ufaklı 200 gemi, dünyanın o zamana kadar yapılmış en büyük amfibi (çıkarma) harekâtını gerçekleştirmek üzere yola çıktı. Çıkarma için ilk götürülen kuvvetlerin miktarı 50 bin kişiydi. Bu sayı, ilerleyen zaman içerisinde yarım milyonu geçti.
25-26 Nisan: İtilaf Birleşik Donanması’nın Conkbayırı ve Hisarlık mevkilerine yaptıkları çıkarma, Türk piyadelerinin büyük çabaları sonucunda püskürtüldü.
30 Nisan: 19. Tümen Kumandanı Kurmay Yarbay Mustafa Kemal, savaş sırasında göstermiş olduğu faal ve fedakâr hizmetlerinden dolayı, gümüş imtiyaz madalyasıyla ödüllendirildi.
