Karlı dağlar, yemyeşil çayırlar, yaz kış serin yaylalar, masal gibi diyarlar. Bizim buralar. Tanınmaz oldular…
Ağır ateşte kaynamış yemeğin üstüne kapatılmış kapak misali, İsviçre’nin üstünde öyle bir “sıcak kubbesi” var ki… Bildiğin yanıyoruz. Daha önce eşi benzeri görülmemiş bu meteorolojik durum ne yazık ki Alpler’in karlı zirvelerini eritiyor. MeteoSwiss’e göre geçen pazartesi gecesi sıfır izotermde (havanın donma seviyesine geçtiği sınır) 5 bin 298 metre rakımla tarihi bir rekor kırdık. Koca Mont Blanc’ın zirvesinin zemini bile geceleri buz tutamıyor. Yani Avrupa’nın buzdolabı error veriyor. Alpler artık buzul değil, sanki buyur buradan süzül.
Cenevre’de 22 senedir yaşıyorum. Nefes boğan 38 derecelik bir ağustosu ilk kez geçen hafta yaşadım. Buraya ilk geldiğim zamanlar dört mevsimi dört gün içinde yaşadığımız olurdu. Ağustos ayında kalorifer yakılırdı. “Türkiye’ye gitsek de kemiklerimiz ısınsa” diye tatili iple çekerdim. “Az sabret Lac Leman (Cenevre Gölü), Akdeniz’e dönüşecek” diyenler inandırıcı gelmezdi. Yazlık sinemaya bile bir elde şemsiye ötekinde battaniye gidilen bir dönemde, Cenevre’nin küresel ısınmasına epey bi vardı. “Akdeniz nere bura nere yeğenim?”
Leman’ın suları yazın bile serindi. Plajdaki “Tropikal Geneva” Bar’ın sadece kokteyllerindeki palmiyeler tropikti. Havuzlu evi olan arkadaşlarıma “5-10 gün kullanım için değer mi bu masrafa monşer?” derdim. Şimdi “En iyi monşer evinde havuzu olandır” diyorum.
TÜRKİYE’DE YAZ TATİLİ
Cenevre’de evlere ankastre klima konmadığını, bunun bile çevresel nedenlerden ötürü özel izne tabi olduğunu öğrenmem seneler aldı. Evde havalandırma altında püfür püfür serinlemek istiyorsan sağlık sorununun olduğunu ispat edeceksin, üretilen ısı emisyonlarının bir kısmını yakalayan pahalı sistemler kuracaksın. Tek bir klima için mecbur kaldığın önlem ve bürokrasi, bizde site inşaatında yok. Zaten ihtiyaç da pek yoktu, çevreye zararlıydı, dış görünüşü hoş değildi, pervanenin nesi yetmiyordu…. (Bu kanunu yapanlar, son günlerde kuytuda dikkatli olmak zorunda olabilirler, bilemem. Ama bir parantezle Türkiye’deki yaz tatili gözlemimi özetleyeyim: 22 senede estetiği değişen canım Datçam “Kliman olsa ne olur, jenaratörün yoksa” dedirtti. 40 derece sıcaklıklarda, ha bire kesilen elektrik ve su, hem bizi hem esnafı yaktı. Altyapı boruyla döşeniyor, ama altyapı boru değil. Kafaya takacak tek şey ülkedeki çarpık yerleşim de değil. İsviçre’de tek bir ağaç kesene 100 bin franga varan ceza kesiyorlar, bizde Akbelen’i kesiyorlar. Kapat parantez).
Eskiden haziran dedin mi memlekete giden gurbetçi Türklerin yazlarını giderek daha çok Cenevre’de geçirmesinin nedenini artık anlayabiliyorum. Burada su var, elektrik var, ormanlar dolusu ağaç var. Bunları korumak için kural, eğitim, vicdan ve disiplin var. Deniz yoksa da göl var. Üstünde yelkenliler, vapurlar geziniyor. Kıyısındaki plajlarda millet sere serpe bedava güneşleniyor. Beachclub’da şezlong kiralama âdeti yok. Konserler, yazlık sinemalar full. Küresel ısınma ile Cenevre, bırakın yeni Akdeniz’i, palmiyeli Tropikana.
‘SUYU DA UNUTUN’
Bu değişen yeni yaşamın hoşluklarına rağmen buzulbilimciler ülkenin 1400 buzulunun geleceği için endişeliler. “Koşullar böyle devam ederse, 50 yıl içinde Alpler’deki buzullar geri dönüşü olmayacak şekilde yok olacak. O zaman suyu da unutun” diye uyarıyorlar.
Ağaçlarını canı gibi koruyan, göllerini dağlarını tertemiz tutan çevreci İsviçre bile 22 senede tropiğe bağladıysa elbette bu ihtimal var. İsviçrelilerin bu konuda her yaratıcı önlemi düşüneceğine eminim. Ancak küresel ısınma adı gibi küresel çaba gerektiriyor. Görünen köy de kılavuz istemiyor. Bugünden suyu, elektriği kesilen, dağı taşı bina kusan, yangını, erozyonu, çirkin yapılaşması durdurulamayan, ormanlarını göllerini korumayan Türkiye’nin fena kavrulacağı kesin. O zaman çok beklersin beachclub’a turist gelsin.
