İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, ihracatçı KOBİ’lerin desteklenmesi için yenilikçi bir teklif sundu. Avdagiç, ihracata nizamlı ve artan katkı sağlayan şirketlere daha fazla dayanak verilmesi gerektiğini vurgulayarak, “İhracatçı KOBİ’lere sağlanan kredi dayanaklarının, geçmiş periyot performanslarına nazaran artırılması konusunu gündemimize almalıyız” dedi. Bu teklif, akademisyenler tarafından ticarette Türk firmalarının rekabetçiliğini artıracak yeni bir periyodun habercisi olarak değerlendirildi.
İSTİKRARLI BÜYÜME
Avdagiç’in önerdiği modelin ihracatta değerli bir ivme yaratacağı söz edilirken, performansa dayalı kredi takviyesinin, net ihracatta istikrarlı büyümeyi teşvik edeceği ve rekabeti artıracağı belirtildi.
İHRACATI TEŞVİK EDECEK
Model, geçmişte güçlü performans gösteren KOBİ’lerin daha avantajlı kredi imkanlarından faydalanmasını sağlayarak, hem mevcut ihracatçıların kapasitesini artıracak hem de yeni firmaların ihracata yönelmesini teşvik edecek. Bu sayede, Türkiye’de ihracatçı sayısının artması bekleniyor.
AZALAN FAİZ ORANI
Öte yandan, kredi maliyetlerinde performansa dayalı azalan faiz oranı modeli de gerçek bölüm temsilcileri tarafından dillendirilmeye başlandı. Bu modelle ihracatta başarılı olan firmalar daha düşük faiz oranlarıyla kredi kullanabilecek. Böylelikle, selektif kredi anlayışı ile kaynakların daha verimli kullanılması hedefleniyor. Akademisyenler, bu yaklaşımın bilhassa KOBİ’ler için finansmana erişimde değerli kolaylık sağlayacağını ve ihracatta kalite odaklı bir rekabet ortamı yaratacağını vurguladı.
HEDEF 500 MİLYAR DOLAR
Türkiye’nin 500 milyar dolarlık ihracat maksadı doğrultusunda, Avdagiç’in önerisi, ihracatcı firmalar tarafından memnuniyetle karşılandı. Uzmanlar, bu modelin ihracatta yapısal bir dönüşüm yaratabileceğini ve Türkiye’nin global ticaretteki pozisyonunu güçlendirebileceğini söz ederken, ihracatçı KOBİ’lerin desteklenmesiyle dış ticaret hacminin artırılması ve yeni pazarlara ulaşılmasının hedeflendiğinin altı çizildi. İhracatçı firmalar, performansa dayalı kredi modelinin kendilerine daha fazla hareket alanı sağlayacağını ve milletlerarası rekabette avantaj yaratacağını düşünüyor.
DİJİTAL DÖNÜŞÜM
Sistemin sağlıklı işlemesi için şeffaf bilgi kaydının kritik kıymette olduğu belirtiliyor. İhracat performansı; hacim, pazar çeşitliliği, katma kıymet ve düzenlilik üzere kriterlerle ölçülecek. Firmaların dijitalleşme ve şeffaf raporlama seviyesi de skorlama için avantaj sağlayacak.
Kredi Garanti Fonu (KGF), Türk Eximbank ve KOSGEB’in performansa dayalı yeni eserler geliştirebileceği belirtilirken, uzmanlar, “Uzun vadede A-B-C-D üzere kategorilerle ‘ihracat kredi reytingi’ oluşturulabilir” görüşünde birleşiyor.
SİPARİŞLER DE FONLABİLİR
Ekonomist Hikmet Baydar, performans odaklı finansman modelinin, ihracatını nizamlı ve istikrarlı biçimde artıran firmaların daha sağlıklı büyümesinin önünü açacağını vurguladı. İstanbul Ticaret’e yaptığı değerlendirmede Baydar, kaynak probleminin kıymetine işaret ederek şu sözleri kullandı: “Şirketlerin geçmiş devir dataları değerleme kriteri olarak elbette kıymetli. Lakin sistemden kaynaklanan birtakım meşakkatler var. Bunlardan en kıymetlisi, teminatların düşük pahayla kabul edilmesi nedeniyle firmaların gereksinim duyduğu kaynağa ulaşamamasıdır. İç piyasada vadeli çek bu sorunu kısmen çözse de yurt dışında bu uygulama olmadığı için firmalar çoğunlukla gayrimenkul ipoteğine mecbur kalıyor. Meğer gayrimenkul ipoteği piyasa rayici üzerinden değerlense, krediye erişim çok daha kolay hale gelir.”
Baydar ayrıyeten, ihracat potansiyeli olan fakat finansman bulamadığı için sipariş alamayan firmalara dikkat çekti. Tahlil olarak, ihracatçı ile yurt dışı müşteri ortasında yapılacak bir ‘iyi niyet sözleşmesi’nin fonlama için destek olabileceğini belirten Baydar, şunları söyledi: “Bu durumda siparişler de fonlanabilir. Banka, ihracat yapılan firmanın kredibilitesine kredi verir, ödeme de direkt kredi kapama için bankaya gelir. Böylelikle hem banka hem ihracatçı kazanır, ihracat yapabilecek tüm firmaların önü açılır.”
LOKAL ŞİRKETLERİ İHRACATA YÖNLENDİRİR
Yıldız Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mesut Karakaş, “KOBİ’lere geçmiş ihracat potansiyellerine nazaran finansman/kredi kolaylığı sağlanması, KOBİ’lerin değişim ve dönüşüm sürecini tetikleyici bir olgu olabilir” dedi. Bu modelde, geçmişteki ihracatın gelecekteki ihracatı yansıtacağı varsayımının kimi bölümlerde rekabet hassasiyeti oluşturabileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Karakaş, şunları söyledi: “Çünkü vakit geçtikçe kimi dallar yükseliyor, kimi bölümler ise değerini kaybediyor. Bu tip siyasetin yaygınlaştırılması dış ticaret hacmine katkı sağlayacaktır. Bilhassa dış ticareti göz gerisi eden lokal şirketleri bu alana itecektir. Buna rağmen makro açıdan dış ticarette şirketlerimizin aradığını bulmasının öncelikli şartı rekabet avantajının kısa ve orta vadede kur üzerinden, uzun vadede ise verimlilik üzerinden sağlanmasıdır.”
KISA VADE ZORLUYOR
İstanbul Ticaret Üniversitesi Finans ve Bankacılık Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ayben Koy, “Finansmana ulaşmanın güç olmasının yanı sıra hem kredi maliyetleri çok yüksek hem de vadeler çok kısa. Şirketler de bu durumda yatırımlarını erteliyor. KOBİ’ler, kısa vadeli varlıklarıyla kısa vadeli borçlarını karşılamakta zorlanıyor. Bu durumda alternatif borçlanma araçları ve yapıları tahlil olabilir” dedi.
Prof. Dr. Ayben Koy, bahisle ilgili açıklamasında şunları kaydetti:
“Kurumsal şirketler memleketler arası finansman imkanlarıyla fona ulaşmakta nispeten başarılı olabiliyorken, küçük ve orta uzunluk işletmeler için bu tahliller uygulanamıyor. Başka yandan iktisadın değerli aktörlerini oluşturan şirketlerimiz çeşitli performans göstergeleri ile daha düşük faizli kredilerden faydalandırılabilir. Bu performans göstergeleri ortasında ihracat potansiyeli, toplam satışlarının yahut ihracatının büyüme suratı, sürdürülebilirlik kapsamındaki çalışmaları ve çok sayıda sektörel dataya dayanarak bir sistem oluşturulabilir.”
DEĞİŞKEN FAİZLİ KREDİLER
İkinci bir alternatifin değişken faizli krediler olduğunu belirten Prof. Dr. Ayben Koy, şöyle konuştu: “Mevcut faiz oranları önümüzdeki yıllara ilişkin beklenen faiz oranlarının çok üzerinde. Örneğin bugün bir işletmenin uzun vadeli krediyi (örneğin 5 yıllık) şimdiki faiz oranı ile (örneğin yüzde 40) kullandığını varsayalım. Ödemelerin takip ettiği periyotlarda enflasyon oranı yıllık yüde 20’ye düştüğünde, öncesinde bu krediyi kullandıran finans sistemi yaklaşık (1.40/1.20 = 16.6) yüzde 17 gerçek faiz uygulamış olacaktır. Şirketlerimizin paranın maliyeti nedeniyle likidite sorunu yaşadığı, yatırımlarını ertelediği bu devirde geleceğe yönelik ekonomik beklentilere uygun olarak azalan bir faiz oranıyla kullandırılacak krediler değerli bir tahlil olacaktır. Bu faiz oranlarının sadece piyasaya bırakılmayıp kamu otoriteleri ile ilişkilendirilen yapısı enflasyonla uğraşta de kararlı duruşu destekleyecektir.”
ELDE EDİLECEK FAYDALAR
Bankalardaki kredi müracaatından onaya kadarki adımda yaşanan doküman yüklü klasik kıymetlendirme süreci, birden fazla KOBİ’nin gerçek potansiyelini tespit etmede kâfi olmuyor. Bankaların ve mali takviye sağlayan kurumların, ihracat performansına dayalı selektif bir kredi sistemi uygulaması halinde birçok yarar elde edilmesi mümkün.
Başlıca yararlar şunlar:
- Daha adil kıymetlendirme: KOBİ’nin gayrimenkul teminatı yerine, nitekim dış pazarda elde ettiği satış ve döviz getirisi ölçülebilir.
- İhracat motivasyonu: Firmalar ihracat sayılarını artırmaya odaklanır; zira krediye erişimdeki kolaylık bu istikamette teşvik edici olur.
- Risk idaresi: Sistemli ihracat yapan, ihracat pazarını çeşitlendirmiş firmalar, banka açısından daha muteber borçlu kümesinde yer alır.
- Likidite takviyesi: Bilhassa ihracat bedellerini tahsil ederken nakit akış kahrı çeken KOBİ’ler için köprü vazifesi görür.
POTANSİYEL AVANTAJLAR
Performans odaklı finansman modelinde birçok potansiyel avantaj bulunuyor.
Bunlardan öne çıkanlar şunlar:
- KOBİ’ler, daha yüksek kredi limitleri ve daha uygun faiz oranlarıyla desteklenir.
- İhracat performansı yüksek olan firmalar daha az bürokratik pürüze maruz kalır.
- Finansman kaynakları, yanlışsız yerde daha verimli kullanıldığında ihracat hacmi artar.
