Son yıllarda iklim değişikliğinin tesiriyle, apansız meydana gelen ve önemli hasarlara yol açan yaz sellerindeki artış dikkati çekiyor.
Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş, yaz sellerinin, çok kısa müddetli, kuvvetli sağanak sonucunda kuru toprakta ünite alana en süratli ve iri yağmur ya da dolu damlalarının düşmesiyle suyun yüzeysel akışa geçmesi sonucu oluştuğunu söyledi.
KASTAMONU ÖRNEĞİ
Son yıllarda iklim değişikliği nedeniyle bu cins sellerin sıklığı ve şiddetinin arttığına işaret eden Türkeş, “Bütün dünyada kentleşme de bu durumda tesirli oluyor. Bunun örneği, 11 Ağustos 2021’de Kastamonu’nun Bozkurt ilçesinde yaşandı. Yaşanan felaket, yalnızca bir doğal afet değil, birebir vakitte tabiatla insan yerleşiminin nasıl daha istikrarlı kurgulanması gerektiğini hatırlatan bir seldi.” sözlerini kullandı.
Türkeş, bozulmuş arazi, eski dere yatakları, akarsuların olmaması, yanlış yerleşme ve ormansızlaşma üzere durumların yaz sağanağının tesirini artırdığına dikkati çekerek, şöyle devam etti:
“Buharlaşma arttıkça atmosferdeki nem yükseliyor, ısınan hava daha fazla nem tutabiliyor. Nemli ve sıcak hava kütlesine soğuk hava sokulduğunda ya da karşılaştıklarında konvektif kararsızlık oluşuyor. Bu da şiddetli sağanaklara ve gök gürültülü yağışlara neden oluyor.
Bu yağışlar akarsuların taşmasına, sellere, heyelanlara ve su baskınlarına neden oluyor. Yaz mevsiminde, iklim değişikliğiyle havanın çok sıcak ve nemli, yağışa dönüşebilir su ölçüsünün yüksek olduğu periyotlarda, her türlü yağış yaz sellerine neden olabilecek kuvvette ve gök gürültülü sağanaklar biçiminde düşebilir.”
TÜRKİYE’NİN ALTI NOKTASI İÇİN UYARI
Türkeş, yaz sellerinin çoğunlukla Muson Asya’sı, tropikal, subtropikal iklimin hâkim olduğu bölgelerde yaşandığına işaret ederek, son yıllarda iklim değişikliğiyle orta enlemlerde de tesirli olmaya başladığını aktardı.
Türkiye’de, en büyük sel felaketlerinin kuzeybatıda, Batı Karadeniz’de, Doğu Karadeniz’de, Kuzeydoğu ve Güneybatı Anadolu’da, İç ve Güneydoğu Anadolu’da görüldüğünü belirten Türkeş, bu yörelerin kendi coğrafik özelliklerinin felaketlere neden olduğunu anlattı.
“AVRUPA’DA YETERLİ YÖNETİLEN BÜTÜN AKARSU SİSTEMLERİ TAŞIYOR”
Türkeş, olağan şartlarda 100 yahut 500 yılda bir oluşma mümkünlüğü olan yağışların bile daha sık görülmeye başlandığına dikkati çekerek, “Avrupa’da bile olağanda güzel yönetilen bütün akarsu sistemleri taşıyor, sel tedbire setleri, teknik yapılar yetersiz oluyor, kentler taşan akarsudan çok fazla etkileniyor ve sel sularının çekilmesi uzun müddet alabiliyor.” tabirini kullandı.
“BÜTÜN DÜNYADA ALTYAPILAR DEĞİŞMEK ZORUNDA”
İspanya ve Texas’ta bu yıl yaşanan sellere vurgu yapan Türkeş, şunları kaydetti:
“İklim değişikliğiyle, önümüzdeki 50 yıl içerisinde çok yağışların yol açacağı taşkınları, selleri, su baskınlarını giderek artan sıklık ve şiddette yaşayacağız. Artık bütün dünyada altyapılar değişmek zorunda. O yüzden kentlere çok güzel tasarlanmış, kentin fiziki coğrafya özelliklerini, topografyasını, akarsu jeomorfolojisini, doğal akarsu ağını, sosyoekonomik yapılarını, nüfusunu, imkanları dikkate alacak biçimde yağmur suyu drenaj sistemi oluşturulması gerekiyor. Kanalizasyon sisteminde farklı biçimde yağmur suyunu toplama, dağıtma ve uzaklaştırma sistemleri kurulmalı.” halinde konuştu.
Türkeş, kentlerde yok edilen bütün eski akarsu sistemlerinin taşkın yataklarıyla birlikte muhafazaya alınması, etrafındaki kentleşmenin kaldırılması gerektiğini kelamlarına ekledi.
