İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nca yürütülen İBB yolsuzluk soruşturması kapsamında, 4,7 milyon ‘İstanbul Senin’ uygulaması kullanıcısının datalarının iki yabancı ülkeye sızdırıldığı, 3,7 milyon kullanıcının datalarının “dark web”de satışa çıkarıldığı belirlendi.
11 MİLYON SANDIK VERİSİ İŞLENDİ
Aynı uygulama içerisinde yer alan “İBB Hanem” alt uygulamasında 11 milyon vatandaşın sandık bilgilerinin işlenerek dış sistemlere aktarıldığının tespit edildiği belirlendi. Bu kapsamda, programlarda yönetici pozisyonunda olup örgüt yöneticileriyle alakası tespit edilen 13 kuşkulu ile firari örgüt yöneticisi Murat Gülibrahimoğlu’nun şirketlerine naylon fatura kestikleri belirlenen 2 kuşkulu olmak üzere toplam 15 kişi hakkında “kişisel dataları hukuka ters olarak ele geçirmek”, “vergi yöntem kanununa muhalefet” ve “çıkar gayeli kabahat örgütüne üye olma” cürümlerinden gözaltı kararı verildi.
O SES KAYDININ SIRRI ÇÖZÜLDÜ
Yeni Şafak’ın haberine nazaran soruşturma evrakına daha evvelden giren ve daha evvel medyaya da yansıyan devrin İBB Sözcüsü Murat Ongun, Kültür AŞ. Genel Müdürü Serdal Taşkın’ın katıldığı bir toplantıya ilişkin olduğu argüman edilen ses kaydı tahliline nazaran, şirket çalışanı olduğu varsayılan kişi tarafından yapılan sunumdaki teknik brifingde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin dijital reklamcılık faaliyetlerinde kullandığı formüller ayrıntılandırıldı. Ses kaydına yansıyanlardan anlaşıldığı üzere toplantıya katılan bireylerden Murat Ongun ve Serdal Taşkın olduğu bedellendirilen iştirakçiler, “programatik satın alma” ismi verilen dijital reklam modelinin kurumun tanıtım kampanyalarında nasıl kullanıldığını tartıştı.
SİSTEM SİTEYLE DATA TOPLAMIŞ
Sunumda, Adform isimli dijital reklam altyapısının “benzersiz hedefleme” yeteneklerinden faydalanıldığı anlatıldı. Sunumu yapan kişi, bu sistemin “diğer programatik platformlardan farklı olarak subdomain (alt alan adı) hedeflemesi yapabildiğini” belirterek, belli internet sayfalarına giren kullanıcıların bilgilerinin bu sistem aracılığıyla toplanabildiğini tabir etti. Sunumda ayrıyeten, “Limon kampanyası” ismi verilen örnek bir çalışma üzerinden, eleştirel haber sitelerinde çıkan olumsuz içeriklere karşı özel reklamların yerleştirildiği, bu reklamların “arka planına yerleştirilen izleme (impression X) kodları” sayesinde sayfayı ziyaret eden kullanıcıların bilgilerinin ve dijital hareketlerinin sistematik biçimde izlendiği anlatıldı.
İNŞAAT GÖRSELİ BİLGİ TOPLAMIŞ
Sunumu yapan kişi tarafından şu tabirler kullanıldı: “Limonla alakalı bir içerik çıktı diyelim, yandaş basında çok olumsuz bir haber. Biz bu sayfaya farklı bir reklamla giriyoruz. Reklamın ardına ‘impression X’ yerleştiriyoruz. Görünen şey bir inşaat görseli ancak o reklam görüntülendiği anda kullanıcı verisini topluyor. O sayfayı ziyaret eden herkesin bilgisi bize akıyor.”
Bu prosedürle, kullanıcıların tarayıcı geçmişi, pozisyon verisi ve reklam etkileşim bilgileri üzerinden maksatlı data profilleri oluşturulduğu, bu bilgilerin daha sonra “kampanya optimizasyonu” ismi altında dış sistemlerde işlendiği tespitine yer verildi.
YABANCI ÜLKE SUNUCULARINA YÖNLENDİRİLDİ
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nca gerçekleştirilen operasyonun, İBB’de elde edilen kullanıcı bilgilerinin sırf reklam performans ölçümünde değil, birebir vakitte siyasi kampanyalarda seçmen tahlili ve hedefleme maksatlı da kullanıldığı değerlendirildi. “İstanbul Senin” ve “İBB Hanem” uygulamalarıyla eşzamanlı yürütülen bu bilgi akışlarının, farklı IP noktalarından yabancı ülkelere ilişkin sunuculara yönlendirildiği, teknik incelemelerde ise data transferinin iki farklı ülke merkezli altyapı üzerinden gerçekleştiği belirlendi.
DARK WEB’DE SATILDI MI?
Verilerin “dark web” platformlarında satışa çıkarıldığı tezleri ise,Türkiye’de Cambridge Analytica gibisi bir bilgi manipülasyonu süreci yaşandığı istikametinde değerlendirmelere yol açtı. Cambridge Analytica skandalında olduğu üzere, İstanbul’daki bu olayda da kullanıcıların bilgisi ve isteği dışında şahsî bilgilerin politik hedefleme maksadıyla kullanıldığı tarafında bulgular öne çıktı. 2018’de dünya kamuoyunda büyük yankı uyandıran Cambridge Analytica hadisesinde, Facebook kullanıcılarının profilleri üzerinden siyasi tercih tahlilleri yapılmış, ferdî datalar müsaadesiz toplanarak seçim kampanyalarının manipülasyonunda kullanılmıştı.
CAMBRIDGE ANALYTICA İLE BENZERLİK VAR
İstanbul’daki mevcut soruşturma belgesinde da benzeri halde uygulama kullanıcılarının müsaadesi olmadan şahsî datalarının toplanması, bilgilerin yabancı ülke sunucularına aktarılması, dataların bir kısmının “hackerlar” tarafından çalındığı tez edilerek yasa dışı platformlarda satılması, toplanan dataların seçmen davranışı tahlilinde ve dijital algı idaresinde kullanıldığı savları, Cambridge Analytica süreciyle paralellik göstermesi açısından dikkat çekiyor. Her iki olayda da dijital reklam teknolojileri, “veri analitiği” ismi altında bireylerin politik eğilimlerinin tespiti ve yönlendirilmesi maksadıyla kullanılmış; şahsî bilgiler, hukuka karşıt biçimde ticari ve siyasi yarar aracı hâline getirilmişti. Soruşturma kapsamında, örgüt yöneticileriyle irtibatlı şirketlerde naylon fatura düzenleyerek gelir akışını gizlediği belirlenen iki kuşkulu hakkında da vergi tarz kanununa muhalefet cürmünden ayrıyeten süreç başlatıldı.
