Stoltenberg’in, 1 Ekim 2014-1 Ekim 2024 devrinde sürdürdüğü vazifesine ait “Benim Dönemimde: Savaş Vaktinde NATO’ya Liderlik (On My Watch/Leading NATO in a Time Of War)” isimli kitabında, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la ilgili değerlendirmeleri ve anıları dikkati çekti.
2015’te Rus uçağının düşürülmesi hadisesine değinen Stoltenberg, “NATO’nun askeri makamları, uçağın hakikaten Türk hava alanına girdiğini teyit etmişti ve olaya ait reaksiyonumuzu kamuoyuna duyurmamız gerekiyordu.” sözünü kullandı.
Eski NATO Genel Sekteri, “Göreve başlamamın üzerinden yalnızca bir yıl geçmişti ve artık işin ne kadar büyük bir kısmının siyasi bir istikrar oyunu olduğunu keşfediyordum.” değerlendirmesini yaptı.
“İSTANBUL, TARİHİ BİR KAVŞAK NİTELİĞİNDE”
Türkiye’ye resmi ziyarette bulunmak ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la görüşmek için 2019’da İstanbul’a geldiğini anlatan Stotlenberg, İstanbul’u “Doğu ile Batı ortasında, manevî ve dünyevi ortasında, Hristiyanlık ve İslam ortasında tarihi bir kavşak niteliğinde her vakit kültürel ve ticari alışverişin yanı sıra savaşların ve çatışmaların olduğu bir yer” olarak niteledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Boğaz’ın Anadolu yakasını seyrettiklerini aktararak hizmete açılan Çamlıca Mescidi’ne değinen Stoltenberg, caminin Erdoğan için “İslam’ın kıymetini simgelediğini” yazdı.
Erdoğan ile tanışıklığının eskiye dayandığını ve kendisinin Norveç Başbakanı olduğu periyotta görüştüklerini hatırlatan Stoltenberg, 2012’de Ankara’ya yaptığı resmi bir ziyarette eşiyle birlikte Erdoğan’ın meskeninde ağırlandıklarını ve çay eşliğinde “hoş bir öğlenden sonra” geçirdiklerini belirtti.
Stoltenberg, “Erdoğan, bahislere derinlemesine hakim olan kararlı ve bilgili bir adam. Onunla irtibat kurmak kolay.” vurgusunu yaparak, Türkiye’nin “NATO için her vakit değerli bir ülke olduğunu ve DEAŞ’la uğraşta kilit rol oynadığını” yazdı.
“YPG, BİR TERÖR ÖRGÜTÜDÜR. SİZ DE BUNU DAHA EVVEL KABUL ETMİŞTİNİZ. NEDEN FİKRİNİZİ DEĞİŞTİRDİNİZ?”
Stoltenberg, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2019’daki Barış Pınarı Harekatı öncesinde Suriye’nin kuzeyinde inançlı bölge oluşturma maksadına dair anılarını şöyle anlattı:
- “Her keresinde yüz yüze ya da telefonda yapılan görüşmelerde, Erdoğan birebir fikre dönüyordu: Suriye’de bir güvenlik bölgesi oluşturmak. Türkiye’yi farklı silahlı kümelerden koruyacak bir tampon bölge. NATO’nun ve ABD’nin takviyesiyle kurulacak bir askeri bölge. Fakat ben ona daima olarak, İttifak’ın (NATO’nun) hiçbir vakit Suriye’nin toprak bütünlüğüne yönelik bir ihlali onaylamayacağını hatırlatmak zorundaydım.”
Erdoğan’ın bu nedenle tek başına hareket etmeye karar verdiğini belirten Stoltenberg, dönemin ABD Başkanı Donald Trump’a, Suriye’nin kuzeyinde büyük bir askeri operasyon başlatma kararını bildirdiğini, bunun üzerine ABD’nin birliklerini bu bölgeden çekeceğini duyurduğunu aktardı.
Stoltenberg, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mevzuya ait telaffuzunun kesin olduğunu şu sözlerde aktardı:
- “Türk operasyonu, mecburiydi. YPG, bir terör örgütüdür. Siz de bunu daha evvel kabul etmiştiniz. Neden fikrinizi değiştirdiniz? Onlara DEAŞ’la savaşmak için gereksinim duyuyorsunuz lakin bu onları daha az terörist yapmıyor.”
Stoltenberg, “Erdoğan ‘siz’ derken, Batı’yı genel olarak kastediyordu. Ona nazaran, Batı, tekrar tıpkı müthiş yanlışları yapıyordu.” tabirlerini kullandı.
“TÜRKİYE’NİN NATO ÜLKELERİ ORTASINDA EN ÇOK TERÖRDEN ETKİLENENLERDEN BİRİ OLDUĞU İNKAR EDİLEMEZDİ”
Stoltenberg, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Türkiye’de gerçekleşen farklı terör hücumlarından ve hayatını kaybedenlerden uzunca bahsettiğini kaydederek, “Bütün bu sayıları kendim teyit edemezdim lakin birkaç saat evvelki basın toplantısında da dahil olmak üzere daha evvel benim de birçok sefer altını çizdiğim üzere, Türkiye’nin NATO ülkeleri ortasında en çok terörden etkilenenlerden biri olduğu inkar edilemezdi.” tabirini kullandı.
ABD ve birçok ortaklarının, uzun bir mühlet terör örgütleri PKK ve PKK/YPG’yi birebir örgütün farklı kolları olarak gördüğünü belirten Stoltenberg, “ABD ve NATO’nun öbür ülkeleri için, terör devletini ortadan kaldırmak için YPG’lileri silahlandırmaya başladıktan sonra onların terörist olduğunu savunmak artık mümkün değildi.” değerlendirmesinde bulundu.
“O HALDE MISIR YİYECEĞİZ”
Stoltenberg, Cumhurbaşkanı Erdoğan’la birlikte klâsik bardaklarla çay içtikleri bir anıyı da paylaşarak, şunları kaydetti:
- “Şaşırmış bir söz takınmış olmalıyım zira Erdoğan sorusunu tekrarladı: ‘Mısır’ı sever misiniz? Tam da mısır dönemindeyiz.’ dedi. ‘Mısırı severim.’ dedim. ‘O halde mısır yiyeceğiz.’ dedi Erdoğan, kapının yanındaki bir görevliye işaret ederek. Birkaç dakika sonra, önümüze altın sarısı mısır koçanlarıyla dolu büyük bir tepsi getirildi ve onları avuçladık. 8-10 kişi kadardık; herkes sevinçle mısırlarını yedi. Ayrıyeten kavrulmuş kestaneler de ikram edilmişti.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ABD’nin Suriye’de bulunmak için yasal bir desteği olabiliyorsa, Türkiye’nin neden olamayacağını sorduğundan bahseden Stoltenberg, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, terör hücumları nedeniyle binlerce Türk vatandaşının hayatını kaybettiğini lisana getirdiğini belirtti.
“BİR KERE DAHA ERDOĞAN HAKLIYDI”
Stoltenberg, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kendisine “Teröristleri etkisiz hale getirmek için Suriye’ye gitmek şayet milletlerarası hukuka ihlal teşkil ediyorsa, o vakit ABD, İngiltere ve NATO’nun öbür ülkeleri hangi hakla DEAŞ’ın teröristleriyle uğraş etmek için askerler ve savaş uçakları gönderiyor?” diye sorduğunu aktararak, şu değerlendirmelerde bulundu:
- “Bir sefer daha Erdoğan haklıydı. NATO’nun da desteklediği ve ABD’nin yürüttüğü koalisyon aracılığıyla DEAŞ’ı yok etmek için karadan ve havadan büyük çaplı askeri bir operasyon yürütüyorduk. Bunu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’ndan açık bir yetki olmadan yürütüyorduk. Tıpkı Türkiye’nin savunduğu üzere, biz de yasal müdafaa prensibi çerçevesinde hareket ediyorduk.”
“ANAHTAR, CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN’IN ELİNDEYDİ”
Stoltenberg, kitabında, Finlandiya ve İsveç’in üyelik sürecinde Türkiye’nin oynadığı role de değindi.
2022 Kasım ayının başlarında İstanbul’u ziyaret ettiğini, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile eşi Emine Erdoğan’ın kendilerini en âlâ halde ağırladığını şu sözlerle anlattı:
- “(Boğaz turunda) İstanbul’un eski belediye başkanı olan Erdoğan’ın anlattığı sayısız anekdotla da seyahat daha da enteresanlaştı. Olağanda kırmızı ışıklarla aydınlatılan köprüler, bu defa NATO mavisine bürünmüştü. Hava keyifliydi, sohbet basitçe aktı.”
Stoltenberg, Erdoğan’ın kendisine, “Terörle gayrette gereğince adım atmadılar. Onay sürecinin nasıl ilerleyeceğini belirleyecek olan atacakları bu adımlardır.” dediğini aktardı.
İki ülkenin birebir anda üye olmasından yana olduğunu vurgulayan Stoltenberg, “Anahtar, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın elindeydi.” sözünü kullandı.
Stoltenberg, Stockholm’deki Türk Büyükelçiliği önünde Kur’an-ı Kerim yakılması olayına değinerek, “Erdoğan, bu türlü bir saygısızlığa müsaade veren bir ülkenin, NATO’ya katılma talebini destekleyemeyeceğini açıkça belirtti. Bu olaydan sonra Türkiye, Finlandiya ve İsveç ortasındaki tüm görüşmeler askıya alındı.” değerlendirmesinde bulundu.
“POROŞENKO, TÜRKİYE’NİN UKRAYNA’YA BAYRAKTAR İHA’LARINI TESLİM ETMESİNDEN MEMNUNDU”
Jens Stoltenberg, kitabında, tarih belirtmeksizin, eski Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko ile Kiev’e dönüş uçuşunda yaptığı bir konuşmaya da yer verdi.
Stoltenberg, Ukrayna’nın NATO üyeliğinin vakit alacağını, İsveç ile Finlandiya örneğinde olduğu üzere adım adım ilerlenmesi gerektiğini vurguladığını, Poroşenko’nun ise bu yaklaşımı kâfi bulmadığını anlattı.
Poroşenko’nun kendisini dikkatle dinlediğini lakin temel görüşlerinden ödün vermediğini vurgulayan Stoltenberg, şu tabirleri kullandı:
- “Ukrayna’nın daha fazla silaha ve teçhizata muhtaçlığı vardı. Dronlara, tanksavar savunmalarına ve çağdaş hava savunma sistemlerine acil gereksinim duyuyorlardı. Türkiye’nin gelişmiş Bayraktar dronlarını tedarik etmesinden ötürü minnettardı, ancak ABD ve başka NATO ülkelerinin Ukrayna’ya silah satmayı reddetmelerinden hoşnut değildi. Norveç’ten kelam etti; ben ise ülkemin, devam eden çatışmalarda yer alan ülkelere silah satmama siyaseti olduğunu açıkladım.”
Bu noktada Poroşenko’nun, “Tam da savaşta olduğumuz için silaha muhtaçlığımız var.” diye itiraz ettiğini aktaran Stoltenberg, fakat her şeyden daha kıymetli olanın, Ukrayna’nın NATO’ya katılmasına müsaade verilmesi olduğunu belirtti.
Stoltenberg, kitabında, Poroşenko’nun, “Biz Rusya’ya güvenmiyoruz. Ukrayna, NATO üyesi olmadıkça inançta olmayacak.” sözlerine yer verdi.
“BAŞARISIZ DARBE TEŞEBBÜSÜNÜN NE DERECE YIKICI OLDUĞUNU ŞAHSEN GÖRDÜM”
Eski NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, kitabında 15 Temmuz darbe teşebbüsüne de değinerek, Ankara’ya yaptığı ziyarette, başarısız darbe teşebbüsünün ne kadar yıkıcı olduğunu şahsen gördüğünü anlattı.
Stoltenberg, kitabında, ziyaretteki izlenimlerini şu sözlerle aktardı:
- “TBMM’nin Genel Konsey salonunda beton ve moloz yığınları etrafa dağılmıştı. Üstümde, bir bombanın çatıyı delip geçtiği kocaman bir delik vardı. O sırada yan odada bulunmuş olan birçok milletvekili, bana orayı gösteren parlamenter tarafından anlatılmıştı. Milletvekilleri, o akşam boyunca parlamentoyu korumak için orada toplanmışlardı. Bomba birkaç santim daha yakına düşseydi, pek birçok hayatını kaybedecekti. Bu, Norveç Parlamentosu’ndaki en büyük salonlardan birinin paramparça edilmesine denk bir olaydı.”
Stoltenberg, 16 Temmuz sabaha karşı darbecilerin bastırıldığını, yaklaşık 300 kişinin hayatını kaybettiğini ve 2 bin 100 kişinin yaralandığını kaydetti.
Eski NATO Genel Sekreteri, kitabında, “Darbe gecesi, Türkiye’nin yasal hükümetine dayanağımı açıkladım. Türkler, Batı’daki yansılardan derin bir hayal kırıklığına uğramışlardı; bu reaksiyonların çok zayıf ve çok geç olduğunu düşünüyorlardı. Erdoğan bana, ‘Sadece Theresa May, Carl Bildt ve siz ardımızda durdunuz.’ dedi.” tabirlerine yer verdi.
Stoltenberg, Türklerin, öteki müttefiklerden farklı muamele gördüklerini düşündüklerini lisana getirerek, şunları yazdı:
- “Türkler, öbür müttefiklerden farklı muamele gördüklerini hissediyorlardı. Erdoğan, Türkiye’nin tıpkı biçimde görülmediğine, şayet öbür NATO ülkeleri benzeri bir trajedi yaşamış olsaydı, reaksiyonların çok farklı olacağına inanıyordu. Erdoğan ve halkı, darbe teşebbüsünü bir terör aksiyonu olarak pahalandırıyor ve daha geniş dünyadan dayanak arıyorlardı. Erdoğan bana, ‘Her seferinde biz terörizmin kurbanı olduğumuzda hangi dayanışma şovları düzenleniyor?’ diye sormuştu.”
“TÜRKİYE, NATO GENEL SEKRETERİ OLDUĞUM DEVİRDE İLGİ ODAĞIM HALİNE GELDİ”
Stoltenberg, Norveç Başbakanı olduğu devirde, Türkiye ile bağının öteki Batı Avrupa başkanlarından farklı olmadığını, lakin NATO Genel Sekreteri olarak vazife yaptığı devirde bunun değiştiğini vurguladı.
Eski NATO Genel Sekreteri, “Türkiye, IŞİD (DEAŞ) ile çabada ve nihayetinde NATO’ya yeni ülkelerin kabulü konusunda ülkenin stratejik değeri nedeniyle ilgi odağım haline geldi.” değerlendirmesinde bulundu.
