Renklerin yalnızca “beğeni” olmadığını, bazen zihnin nasıl çalıştığını da ele verdiğini biliyor muydunuz? Psikoloji alanında yıllardır süren kimi çalışmalar, bilhassa aşikâr kişilik bozukluklarında birebir renge tekrar tekrar yönelme olduğunu gösteriyor. Üstelik bu renk, hepimizin “sakin” diye bildiği bir ton. Gelin o renge ve altında yatan nedene birlikte bakalım…
Renk tercihleriyle ruh sıhhati ortasındaki alaka psikolojinin en merak edilen alanlarından biri. Görünüşte “masum” bir seçim olan en sevdiğin renk, aslında zihninin nasıl çalıştığıyla ilgili hayli şey söylüyor.
Son yıllarda tekrar hatırlanan birtakım çalışmalar, bilhassa psikopatik eğilimleri olan ya da “karanlık üçlü” (psikopati–narsisizm–makyavelizm) özellikleri taşıyan şahısların mavi renge başkalarından daha fazla yöneldiğini ortaya koyuyor.
Peki mavi üzere daima “huzur, gökyüzü, deniz” çağrışımı yaptığımız bir renk, nasıl oluyor da duygusal olarak soğuk ve denetimci kişiliklerle de eşleşebiliyor?
Eski Bir Bulgudan Bugüne: 1961 Çalışması
1961’de American Journal of Psychology’de yayımlanan araştırmada psikiyatri hastalarının yüzde 40’ından fazlası “en sevdiğim renk mavi” yanıtını veriyor. Bu tek başına “mavi seven herkesin ruhsal sorunu var” manasına gelmiyor elbette, lakin kıymetli bir bilgi sunuyor: Ruhsal dalgalanmalar yaşayan bireyler, sakinleştirici ve düzenleyici tesiri olan renklere daha fazla tutunuyor.
Bu bulgu yıllar sonra farklı ülkelerde yapılan çalışmalarla da destekleniyor. Yani bu yalnızca aşikâr bir kültüre ya da muhakkak bir periyoda ilişkin bir tesadüf değil.
2017 Çin Araştırması: Soğuk Tonlara Kaçış
2017’de Çin’de yapılan çalışma depresyon hastalarının mavi ve mor gibi soğuk tonlara yöneldiği, tedavi sonrası ise daha sıcak renklere –mesela sarıya– ilgi gösterdiğini ortaya çıkardı.
“Mavi Huzur Değil, Denetim Sağlıyor”
George Washington Üniversitesi’nden psikolog Mark Nemiroff 2019’daki çalışmasında mavinin insan zihninde “duygusal bir sığınak” yarattığını söylüyor. Fakat çok kritik bir eklemesi var:
“Mavi, ruhsal bozuklukları olan şahıslarda huzur değil, kontrol hissi yaratıyor.”
Yani bu bireyler maviye bakınca “oh, rahatladım”dan çok “her şey yerli yerinde, ben de denetim altındayım” hissini yaşıyor. Psikopat eğilimli bireylerin en besbelli özelliklerinden biri duyguyu değil gücü, sıcaklığı değil sistemi tercih etmeleri. Mavi de tam bu muhtaçlığa hizmet ediyor.
Şubat 2025 Bulgusu: Karanlık Üçlü ve Mavi
Şubat 2025’te Journal of Personality Research’te yayımlanan makalede “Karanlık Üçlü” diye isimlendirilen kişilik özelliklerine (psikopati, narsisizm, makyavelizm) sahip bireylerin dışarıdan buz üzere ve planlı göründükleri, lakin içeride yüksek tasa ve duygusal dengesizlik taşıdıkları belirtiliyor.
Bu noktada mavi renk onlara bir duygusal fren oluyor.
Peki “Maviyi Seviyorum” Diye Psikopat mı Oluyoruz?
Hayır. Bunun altını kesinlikle çizmek lazım. Mavi, dünyada en çok sevilen renklerden biri. “Mavi favorim” demek hiçbir kişilik bozukluğunu otomatik olarak işaret etmiyor.
