Bakan Fidan, Mısır’ın MBC Masr kanalında Orta Doğu’daki şimdiki gelişmelere ait soruları yanıtladı ve değerlendirmelerde bulundu.
Katar’ın başşehri Doha’da düzenlenen İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ve Arap Birliği Harikulâde Ortak Doruğu’nda, “İsrail tehditlerine karşı İslam dünyasının ve memleketler arası toplumun net ve direkt bir duruş sergileyip sergilemediğine” ilişkin soruya Fidan, “Doha’daki toplantı bence bilhassa İsrail’in Filistin’e değil, diğer bir Arap ülkesine akın yapması üzerine yapıldığı için bu İsrail’in bölgedeki yayılmacılığının altını çizen, bunu memleketler arası toplantılarda da kayda geçiren ve bölge ülkelerini ve milletlerarası toplumu buna karşı bir tavır almaya davet eden bir toplantı oldu. Bence en değerli çıktısı bu.” cevabını verdi.
Fidan, “Bence burada önderlerin bu yeni gelişme karşısında bir arada bir ortaya gelip konuştukları, mutabık kaldıkları bahisler, metne yansıyan şeylerden çok daha değerli ve fazla diye düşünüyorum.” diye konuştu.
“FİLİSTİN DEVLETİ’NİN HAYATA GEÇMESİ İÇİN ÇALIŞACAĞIZ”
Artık Gazze yahut Filistin davasından çok İsrail’in bölgeye yönelik tehditlerinin konuşulup konuşulmadığına dair soruya karşılık Fidan, “Gazze’deki devam eden soykırımın ve Batı Şeria’nın ilhakına yönelik teşebbüslerin karşısında olmaya ve çalışmaya devam edeceğiz ve Filistin Devleti’nin hayata geçmesi için çalışacağız. Bölgesel barış için olmazsa olmaz bu. Lakin başka taraftan, İsrail’in bölgede yayılmacılığı artık bir siyaset haline getirmesini, bölge ülkeleri olarak, milletlerarası toplum olarak masaya yatırmamız ve önlem almamız gerekiyor. Bu olağanüstü kıymetli.” ifadelerini kullandı.
Fidan, İsrail’in, güvenliğini “bölgede kendine yakın olan ülkelerin siyasal ve ekonomik zayıflıklarından, teknolojik geriliklerinden” aldığını, onlarla bir arada eşit kalkınmaya, refaha ve güce dayalı bir bölgesel vizyonu kendisi için tehlikeli bulduğunu söyledi.
Batı ülkeleri ve ABD’nin de bu siyasette vakit zaman misyon alabildiğini kaydeden Fidan, bölgedeki bu denklemin değişmesi gerektiğini vurguladı.
“İSRAİL NİYETLERİNİ AÇIK OLARAK ORTAYA KOYDU”
Bakan Fidan, “Dolaylı yollardan istikrarsızlık yaratamadığı vakit askeri olarak bölgeye müdahale ediyor olması, olağan ki şu anda İsrail’in niyetlerini açık olarak ortaya koydu. İsrail, artık bütün risklerini hesaplamış ve bölgesel yayılmacılığı Filistin probleminin ötesinde de bir siyaset haline dönüştürmüş. Bu doğal aklı başındaki İsraillilerin karşı çıktığı bir siyaset. Bölgede huzur içerisinde bütün tarafların birlikte yaşaması mümkünken, böylesine yayılmacı bir politikayı güvenlik ismine strateji olarak benimsemek herkes için tehlikeli.” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye’nin ABD ile bağlarının Gazze konusunda nasıl kullanılabileceğine dair soruya cevap veren Fidan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın memleketler arası diplomasiyle ilgili mesaisinin büyük bir kısmını bilhassa Gazze’deki soykırımın durması için harcadığını söyledi.
Fidan, “Amerikan iç siyasetinde on yıllardır oluşturulan bir realite var. O realite, kimin kimi denetim ettiği ve kim kimi yönetiyor realitesi. Bu son olaylarda da ortaya çıktı ki, aslında Amerika Birleşik Devletleri’nin İsrail siyasetleri üzerinde sanıldığı kadar da bir tesiri yok. Tahminen karşıtı mümkün.” dedi.
“ORTAK GÜVENLİK KONUSUNU MASAYA YATIRMAMIZI GEREKİYOR”
Türkiye’nin Mısır ve Suudi Arabistan’la münasebetlerinin niteliğine dair soruya cevap veren Fidan, Türkiye’nin Mısır ve Suudi Arabistan’la ticari ve siyasi alakalarını ilerlettiğini vurguladı.
Bakan Fidan, “Ama geldiğimiz noktada şöyle bir realite var: Artık bölgedeki tehditler bizi güvenlik konusunda da daha fazla konuşmaya ve bu bahiste işbirliği yapmaya itiyor açıkçası. Bilhassa savunma endüstrinde işbirliği yapmamız lazım. Ortak güvenlik mevzularında da daha fazla konuşmamız lazım.” diye konuştu.
Türkiye’nin Suudi Arabistan’la savunma sanayi alanında devam eden işbirliklerinin olduğunu kaydeden Fidan, Mısır ile de bu husustaki görüşmeleri sürdürdüklerini söyledi.
Fidan, “Ama Mısır ve Suudi Arabistan başta olmak üzere Türkiye’nin hakikaten bölge ülkeleriyle ortak güvenlik konusunu da en az iktisat, ticaret ve teknoloji hususları kadar masaya yatırmamız gerekiyor.” tabirlerini kullandı.
“ULUSLARARASI TOPLUMUN ORTAK TAVRINI İSRAİL, TEHDİT OLARAK ALGILAYABİLİYOR”
Suriye’deki mevcut duruma ait soru üzerine Fidan, “Şu anda Suriye’nin istikrarına en büyük tehdit olası bir İsrail askeri operasyonu. İsrail bu bahiste belirli niyetlerini evvelce ortaya koyuyor. Suriye’deki istikrarsızlığın kapısını, açarsa İsrail’in bu yayılmacı siyasetleri açar.” dedi.
Fidan, bölge ülkeleri, Avrupa Birliği (AB), ABD, Asya ülkeleri, Rusya ve Çin’in Suriye’deki yeni idareye bir baht verme ve istikrara yönelik çalışma konusunda bir ittifak oluştuğunu belirterek, “Uluslararası toplumun bu bahisteki ortak tavrını İsrail, anlaşılan kendisi için bir tehdit olarak algılayabiliyor, en azından Netanyahu hükümeti. Umarım bu mevzuda bir negatif gelişme olmaz. Olursa zira çok önemli bölgesel sonuçları olur diye değerlendiriyorum.” değerlendirmesini yaptı.
BRICS, Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN), Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) üzere milletlerarası oluşumların yakın vadede tesirli rolü olup olmayacağına ait soruya karşılık veren Fidan, “Biliyorsunuz memleketler arası sistemin maalesef bilhassa Gazze olayında da açığa çıktı ki, büyük bir yetersizliği var ve ortaya çıkan krizlere yanıt vermekten uzak bir sistem. Belirli tercihlerinden ve aşikâr güç yapılarından ötürü.” şeklinde konuştu.
Fidan, Gazze’deki savaşın, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın, bunların etrafında şekillenen olayların, Asya-Pasifik’teki mümkün gelişmelerin, teknoloji dünyasındaki rekabet ve ticaret savaşlarının topluca evrildiği vakit mevcut sistemin karşılık vermekten çok daha fazla krizi körüklediğini lisana getirdi.
“BM VE BMGK’NİN REFORME EDİLMESİ GEREKİYOR”
Burada mevcut ittifakların rolünün büyük olduğunu söz eden Fidan, “Mevcut ittifaklar kendi popülasyonları için refah getirebilirken, başta Avrupa Birliği ve Amerika, öteki meseleleri çözmede yetersiz kalabiliyor. Birleşmiş Milletler (BM) teşkilatının bilhassa Güvenlik Kurulu’nun yapısı bu bahiste şu anda sıkıntıları çözmekten uzak gözüküyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Bakan Fidan, BM ve BM Güvenlik Kurulu’nun (BMGK) reforme edilmesi gerektiğini yineleyerek, “Bunlar olmadığı vakit mevcut ittifakların karşısına sizin de kelamını ettiğiniz üzere, BRICS üzere, Şanghay İşbirliği Teşkilatı üzere, ASEAN üzere daha ismini burada sayamadığımız çok fazla bölgesel aktörlerin ortaya çıkacağı ve daha farklı arayışların olacağı kesinlikle.” değerlendirmesinde bulundu.
”HÜKMETME DEĞİL İŞBİRLİĞİ”
Arap ve İslam ülkelerini güvenlik uyumu temelinde birleştiren ortak bir oluşumun mümkün olup olmadığına ait soruya cevabında Fidan, “Ben bunun olabileceğini düşünüyorum. Zira dünyadaki başka örneklerine baktığımız vakit bu bir politik sistem problemi. Bir de ortak ideale ulaşma sıkıntısı. Artık bence İslam İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkelerin, Arap Ligi üyesi ülkelerin birçoğunun ulus devlet yapıları oturmuş durumda, istikrarları oturmuş durumda. Artık buradan bir bütünleşik siyasal sisteme gidilebilir.” tabirlerini kullandı.
Fidan, ülkelerin siyasi liderliklerinin bu türlü bir şeye karar vermesi durumunda aşikâr bir sistematik içerisinde bu türlü bir vizyona ulaşmanın mümkün olduğunu belirterek, buna bir yerden başlanılması gerektiğini vurguladı.
Türkiye’nin de içinde bulunduğu bölgede, ülkelerin birbirlerinin güvenliğine, bölgesel toprak bütünlüğüne ve egemenliğine taahhütte bulunmaları gerektiğinin altını çizen Fidan, “Bütün ülkeler birbirlerinden emin olmalı. Bunu mümkün kılacak bir platformun olması lazım. Daha sonra bunun üzerine çok fazla ekonomik ve güvenlik mevzuları bina edilebilir.” şeklinde konuştu.
Fidan, uzun yıllar bölge ülkelerinin kendi içerisindeki çatışmaların, uyuşmazlıkların ve yer kapmaların rol oynadığını belirterek, Arap ülkeleri arasında “Türkler tekrar geliyor, Neo-Ottoman bir siyaset izliyorlar.” söylemi olduğuna işaret etti.
“HERKESİN SONLARI BELİRLİ, HUDUT BELLİ”
Bölgede ya Türk, ya Arap ya da Fars egemenliğinden bahsedildiğini kaydeden Fidan, “Hep bir dominasyon, ‘Kim bölgeyi tesiri altına alacak yahut hükmedecek’ şeyi var. Bence bu çok ilkel bir yaklaşım. Bunun yerine bizim işbirliğini geliştirmemiz lazım. ‘Domination’ değil ‘Cooperation’. ‘Hükmetme’ değil ‘işbirliği’. Herkesin sonları belirli, ulus aşikâr. Birbirimize hürmet duyuyoruz.” sözlerine yer verdi.
Bakan Fidan, bu neslin bunu hayata geçirebileceğini belirterek, şöyle devam etti:
“Başkası yapıyorsa biz de yapabiliriz ve bu, bizim şu anda jenerasyonumuzun yapabileceği bir şey. Ben bölge önderleriyle konuştuğum vakit sahiden büyük bir memnuniyetle görüyorum ki herkes bu vizyona inanıyor. Natürel bu vizyonu hayata geçirmenin önünde birtakım zorluklar olacak, riskler de olacak. Bunu evvelce kabul etmek gerekiyor. Bu riskler bölge dışı riskler olabilir ancak şayet yaşadığımız coğrafya dünyaya daha fazla istikrar, refah üretecekse bunun yolu sizin dediğiniz vizyonu hayata geçirmekten geçiyor ve ben bunun da şahsen mümkün olabileceğine inanıyorum. Cumhurbaşkanımız (Recep Tayyip Erdoğan) da bu vizyona çok fazla inanıyor, çok fazla siyasi takviye veriyor. İnşallah biz yaşadığımız müddet içerisinde bunun hayata geçtiğini görürüz. Benim de bütün bu çalışmalarım bu istikamette.”
TÜRKİYE-MISIR MÜNASEBETLERİ “MODERN TARİHİN EN DÜZGÜN DÜZEYİNDE”
Türkiye-Mısır münasebetlerine de değinen Fidan, iki ülke ortasındaki ikili münasebetlerin şu anda “modern tarihin en güzel düzeyine” erişmiş durumda olduğunu söyledi.
Fidan, iki ülke ortasındaki kardeşlik bağlantısının, halklar ortası ilginin her vakit kusursuz olduğuna dikkati çekerek, “Zaten iki halk birbirinin gibisi, ayırmak mümkün değil. Ama siyasal seçkin ortasındaki bağlantı ve bürokrasiden bürokrasiye, hükümetten hükümete olan münasebet nitekim olağanüstü düzgün bir noktaya ulaşmış durumda. Zira her türlü mevzuyu konuşabiliyoruz.” ifadelerini kullandı.
İki ülke ortasında çok büyük dayanışma ve işbirliği olduğuna işaret eden Fidan, bağlantıların giderek daha da ilerlediğini, ticari alakaların de “fevkalade iyi” olduğunu söyledi.
Bakan Fidan, ikili ilişkileri ilerletmek ismine daha çok şey yapılabileceğini ve yapılması gerektiğini lisana getirerek, her şeyin çok başlangıcında olunduğunu kaydetti.
“Çünkü her iki ülke de kendi potansiyelleri dışında birbirimizin potansiyelini bir ortaya getirebilirsek ne yapabiliriz onu keşfetmeye başladı.” diyen Fidan, bu durumun bölgede yalnızca Mısırla değil öteki ülkelerle de bu formda olduğunu belirtti.
Fidan, Türkiye ve Mısır ortasındaki ikili işbirliğinin her alanda profesyonel bir halde çalışarak ileri götürülmesi gerektiğini vurgulayarak, “Ama altını çiziyorum, profesyonel çalışmamız lazım, çok çalışmamız lazım. Siyasi niyet var, irade var. Altta çok çalışma yapmamız lazım.” dedi.
İki ülke ortasındaki potansiyel görüş ayrılıklarını nasıl uzlaştırabildiğine ait soruya karşılık veren Fidan, “Şimdi biz birbirimizi dost olarak görüyorsak, bir problemde farklılığımız varsa bu farklılığı gidermek daha kolay. Artık Libya konusunda bizim başlangıç konumlarımız daha uzaktı birbirine. Fakat vakitle, irtibatla, ortamızda inancı artırarak aşikâr bir noktaya geldik. Sudan konusunda hakeza ve Gazze konusunda esasen birlikte çok yakın çalışıyoruz. Filistin konusunda çokça yakın çalışıyoruz. Yani etle tırnak üzere çalışıyoruz.” diye konuştu.
