-
HABER7
Uluslararası alakalar sahnesi, Soğuk Savaş sonrası periyoda damgasını vuran liberal tertibin sonuna şahitlik ediyor.
Siyonizm güdümlü ABD liderliğinde inşa edilen global mimarinin çatırdadığına dair işaretler belirginleşirken, 2025 yılı köklü değişimin eşiği olarak bedellendiriliyor.
Uzmanlar, global sistemin yeni periyoda evrildiğini ve artık güç çabası ile ulusal çıkarların ön plana çıktığı yapının belirginleştiğini açıkça dillendiriyor.
Liberal milletlerarası nizamın sona ermekte olduğunu söyleyen Amerikalı siyaset bilimci Daniel W. Drezner, güç istikrarlarının yine şekillendiğini, belirsizliklerin ise arttığı yeni devrin işaretlerinin verildiğini tabir etti.
BİR DEVRANIN DÖNÜM NOKTASI
Askerî, akademi, istihbarat ve diplomasi alanlarında misyon yapan dış siyaset uzmanlarının yanı sıra, memleketler arası münasebetler ve jeostrateji üzerine çalışan araştırmacıların yer aldığı World Politics Review’deki tahlilinde Drezner, milletlerarası nizamın tarih boyunca güç dağılımlarıyla belirlendiğini hatırlattı
20. yüzyılın dünya savaşları ortası devri çok kutuplu, Soğuk Savaş devri iki kutuplu ve 1990’lar sonrası ABD liderliğindeki liberal tek kutuplu sistem olarak nitelendiriliyor. Drezner, 2025 yılının bu liberal memleketler arası sistemin fiilen sona erdiğini gösteren kritik dönüm noktası olduğunu belirtiyor.
Bu esaslı değişimin en somut göstergelerinden biri olarak ABD’nin eski ticaret temsilcisi Jamieson Greer’in açıklamaları gösteriliyor.
Greer, neoliberal sistemin sürdürülemez olduğunu ve artık ulusal çıkar odaklı, yüksek tarifeli bir “Turnberry sistemi”nin liberal tertibin yerini aldığını savunuyor.
LİBERAL TERTİBİN MİMARLARI DA KABULLENDİ: SİSTEM ÖLDÜ
Düzenin değiştiğine dair sinyaller, yalnızca yeni devrin savunucularından gelmiyor.
Bir vakitler liberal nizamın mimarları ortasında gösterilen isimler de mevcut nizamın işlevsizliğini açıkça lisana getiriyor.
Eski ABD Ticaret Temsilcisi Michael Froman, “Küresel ticaret sistemi öldü. Eski sistemin kesimleri kalsa da hasar kalıcıdır” tabirleriyle mevcut durumu kabul ediyor.
Benzer bir açıklama ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio’dan geldi. Rubio, “Savaş sonrası global sistem artık bize karşı kullanılan bir silah” tabiriyle, sistemin ABD’nin kendi çıkarları aleyhine işlediğini ima ediyor.
OYUNUN KURALLARI ARTIK GEÇERSİZ
Liberal tertibin temel normlarından biri, sonların güç kullanılarak değiştirilemeyeceği unsuruydu. Lakin Drezner’in tahliline nazaran, Trump idaresinin Rusya-Ukrayna savaşına yönelik tutumu bu normu ihlal etti.
ABD’nin uzun müddet savunduğu “oyunun kuralları” anlayışının fiilen geçersizleştiği belirtiliyor.
Bu durum, liberal sistemin yalnızca ekonomik ve ticari cephede değil, güvenlik ve egemenlik üzere temel bahislerde da çökmekte olduğunu gösteriyor.
Uluslararası normların ve kuralların yerine, güç ve pragmatizmin ön plana çıktığı yeni milletlerarası münasebetler paradigmasının formlandığı tez ediliyor.
MİLLİYETÇİLİK Mİ EGEMENLİK Mİ
Uzmanlar, yeni nizamın büsbütün şekillendiğini söylemek için şimdi erken olduğunu belirtiyor.
Washington’daki stratejistler ortasında güç temelli realizm eğilimi belirginleşse de, memleketler arası bağlar literatürüne nazaran sadece güç üzerine kurulu bir sistem sürdürülemez. Devletlerin sırf güce değil, toplumsal hedefe da gereksinim duyduğu vurgulanıyor.
Ancak yeni sistemin toplumsal gayesinin ne olacağı şimdi belgisiz. Birtakım yorumcular milliyetçiliğin, kimileri ise egemenliğin yeni tarifinin öne çıkabileceğini öne sürüyor.
Büyük güçler ortasında ortak anlayış ve içtimai gaye oluşmadığı sürece, yeni dünya nizamının eksik ve bilinmeyen kalacağı belirtiliyor. Bu belirsizliğin global istikrar açısından yeni riskleri beraberinde getirdiği kaydediliyor.
