-
HABER7
Uluslararası münasebetler sahnesi, Soğuk Savaş sonrası periyoda damgasını vuran liberal tertibin sonuna şahitlik ediyor.
Siyonizm güdümlü ABD liderliğinde inşa edilen bu mimarinin çatırdadığına dair işaretler belirginleşirken, 2025 yılı esaslı değişimin eşiği olarak bedellendiriliyor.
Uzmanlar, global sistemin yeni periyoda evrildiğini ve artık güç çabası ile ulusal çıkarların ön plana çıktığı yapının belirginleştiğini açıkça dillendiriyor.
Liberal milletlerarası nizamın sona ermekte olduğunu söyleyen Amerikalı siyaset bilimci Daniel W. Drezner, güç istikrarlarının yine şekillendiğini, belirsizliklerin ise arttığı yeni periyodun işaretlerinin verildiğini söz etti.
DREZNER: TARİHİ DÖNÜM NOKTASI
Askerî, akademi, istihbarat ve diplomasi alanlarında misyon yapan dış siyaset uzmanlarının yanı sıra, memleketler arası alakalar ve jeostrateji üzerine çalışan araştırmacıların yer aldığı World Politics Review’deki tahlilinde Drezner, memleketler arası sistemin tarih boyunca güç dağılımlarıyla belirlendiğini hatırlattı
20. yüzyılın dünya savaşları ortası devri çok kutuplu, Soğuk Savaş devri iki kutuplu ve 1990’lar sonrası ABD liderliğindeki liberal tek kutuplu sistem olarak nitelendiriliyor. Drezner, 2025 yılının bu liberal milletlerarası nizamın fiilen sona erdiğini gösteren kritik dönüm noktası olduğunu belirtiyor.
Bu esaslı değişimin en somut göstergelerinden biri olarak ABD’nin eski ticaret temsilcisi Jamieson Greer’in açıklamaları gösteriliyor.
Greer, neoliberal tertibin sürdürülemez olduğunu ve artık ulusal çıkar odaklı, yüksek tarifeli bir “Turnberry sistemi”nin liberal tertibin yerini aldığını savunuyor.
LİBERAL SİSTEMİN MİMARLARI DA KABULLENDİ: SİSTEM ÖLDÜ
Düzenin değiştiğine dair sinyaller, yalnızca yeni periyodun savunucularından gelmiyor.
Bir vakitler liberal tertibin mimarları ortasında gösterilen isimler de mevcut nizamın işlevsizliğini açıkça lisana getiriyor.
Eski ABD Ticaret Temsilcisi Michael Froman, “Küresel ticaret sistemi öldü. Eski tertibin kesimleri kalsa da hasar kalıcıdır” tabirleriyle mevcut durumu kabul ediyor.
Benzer bir açıklama ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio’dan geldi. Rubio, “Savaş sonrası global nizam artık bize karşı kullanılan bir silah” sözüyle, sistemin ABD’nin kendi çıkarları aleyhine işlediğini ima ediyor.
OYUNUN KURALLARI ARTIK GEÇERSİZ
Liberal tertibin temel normlarından biri, sonların güç kullanılarak değiştirilemeyeceği prensibiydi. Lakin Drezner’in tahliline nazaran, Trump idaresinin Rusya-Ukrayna savaşına yönelik hali bu normu ihlal etti.
ABD’nin uzun müddet savunduğu “oyunun kuralları” anlayışının fiilen geçersizleştiği belirtiliyor.
Bu durum, liberal tertibin yalnızca ekonomik ve ticari cephede değil, güvenlik ve egemenlik üzere temel bahislerde da çökmekte olduğunu gösteriyor.
Uluslararası normların ve kuralların yerine, güç ve pragmatizmin ön plana çıktığı yeni memleketler arası ilgiler paradigmasının formlandığı sav ediliyor.
MİLLİYETÇİLİK Mİ EGEMENLİK Mİ
Uzmanlar, yeni nizamın büsbütün şekillendiğini söylemek için şimdi erken olduğunu belirtiyor.
Washington’daki stratejistler ortasında güç temelli realizm eğilimi belirginleşse de, memleketler arası münasebetler literatürüne nazaran sadece güç üzerine kurulu bir sistem sürdürülemez. Devletlerin sadece güce değil, toplumsal gayeye da gereksinim duyduğu vurgulanıyor.
Ancak yeni nizamın toplumsal gayesinin ne olacağı şimdi bilinmeyen. Birtakım yorumcular milliyetçiliğin, kimileri ise egemenliğin yeni tarifinin öne çıkabileceğini öne sürüyor.
Büyük güçler ortasında ortak anlayış ve içtimai gaye oluşmadığı sürece, yeni dünya nizamının eksik ve belgisiz kalacağı belirtiliyor. Bu belirsizliğin global istikrar açısından yeni riskleri beraberinde getirdiği kaydediliyor.
