Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) 25. Devlet Liderleri Kurulu Tepesi’ne katılmak üzere Çin’in Tiencin kentinde bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan, tepe marjındaki temaslarını sürdürüyor.
Erdoğan, konakladığı otelde, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile görüştü. Görüşmede, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov da yer aldı.
Görüşmede, Türkiye ile Azerbaycan ikili bağlantıları, bölgesel ve global hususlar ele alındı. Cumhurbaşkanı Erdoğan görüşmede, Türkiye ile Azerbaycan’ın gelecek devirde bölgesel kalkınma atılımlarını eş güdüm içinde şekillendirmesinin değerli olduğunu söz etti. Erdoğan, Türkiye ile Azerbaycan’ın güç ve ulaştırma başta olmak üzere birçok alanda işbirliğinin geliştirilmesine yönelik adımlar atmayı sürdüreceğini söyledi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ermenistan ile Azerbaycan ortasındaki barış sürecinin ilerlemesinden memnuniyet duyduğunu ve Türkiye’nin sürece katkıda bulunmaya devam edeceğini kaydetti.
Erdoğan, konakladığı otelde Ermenistan Başbakanı Paşinyan’ı da kabul etti. Kabulde, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan da yer aldı. Görüşmede, Güney Kafkasya’da kalıcı istikrar ve barışa yönelik atılan adımlar ışığında Türkiye-Ermenistan bağlantıları ele alındı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ermenistan ile Azerbaycan ortasındaki barış sürecinin ilerlemesinden şad olduğunu, Türkiye’nin bölgede barış, istikrar ve kalkınmayı desteklediğini ve sürece katkıda bulunmayı sürdüreceğini tabir etti. Erdoğan, Türkiye ile Ermenistan ortasında işbirliğini artırmaya matuf adımların değerlendirildiğini kaydetti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir ortaya geldi. Görüşmeye, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Ticaret Bakanı Ömer Bolat, MİT Lideri İbrahim Kalın, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Burhanettin Duran ve Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Davet Erhan da katıldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Putin ile görüşmesinde, Türkiye ile Rusya ikili alakaları, bölgesel ve global bahisler ele alındı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ukrayna’daki savaşın adil, kalıcı barışla neticelenmesi için Türkiye’nin uğraşlarının sürdüğünü, İstanbul müzakerelerinin sürece katkı sağladığını belirtti.
İRAN’DAN AÇIKLAMA
İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, Çin’in Tiencin kentinde düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) 25. Devlet Liderleri Kurulu Tepesi’nde konuştu.
Pezeşkiyan, bölgesel krizlerin idaresi için dışişleri bakanlarından oluşan bir kriz komitesinin kurulmasını teklif etti.
Komitenin, üyelerin egemenliğine yönelik ihlallerde süratlice müdahale edebilecek bir yapıda olması gerektiğini belirten Pezeşkiyan, “İran, milletlerarası sistemin çok kutupluluğunun kıymetli sütunlarından biri olan Şanghay İşbirliği Örgütü’nün daha barışçıl ve ekonomik işbirliğine daha elverişli bir dünya oluşturmak için somut adımlar atması gerektiğine inanmaktadır.” dedi.
Bu bağlamda, İran’ın “barışın inşasının gerekliliği” ve “tek taraflı yaptırımların tesirini azaltmak için mali işbirliğinin güçlendirilmesi gerekliliği” olmak üzere iki mevzuda özel teklif sunduğunu lisana getiren Pezeşkiyan, şöyle devam etti:
“Bölgesel barış ve güvenliği tehdit eden çeşitli krizler konusunda görüş alışverişinde bulunmak ve istişarelerde bulunmak, kriz idaresine ait operasyonel teklifler geliştirmek ve bunların takibi için bir sistem sağlamak maksadıyla üye devletlerin dışişleri bakanlarından oluşan bir komitenin oluşturulması gerekmektedir. Bu komite, mümkün ve fiili çeşitli krizlerde bir üyenin talebi üzerine derhal toplanma yetkisine sahip olmalı ve örgütün entelektüel ve operasyonel kolu olarak uygun bir rol üstlenmelidir. Bilhassa bir üyenin egemenliği ihlal edildiğinde, bu sistem derhal reaksiyon vermeli ve egemenliği ihlal edilen üyeyi çeşitli kanallar aracılığıyla desteklemeye çalışmalıdır.”
Pezeşkiyan, Batılı ülkelerin tek taraflı yaptırımlarının üye ülkelerin ekonomik alakalarına ziyan verdiğini hatırlatarak, bu sorunun tahlili için ulusal para üniteleriyle ödemenin yaygınlaştırılması, dijital altyapıların kurulması ve çok taraflı para takas fonunun oluşturulmasını kapsayan “ŞİÖ Özel Hesaplar” düzeneğinin güçlendirilmesini önerdi.
İran’ın jeopolitik pozisyonunu kullanarak bölgesel işbirliğinin geliştirilmesine katkı sağlamaya hazır olduğuna da işaret eden Pezeşkiyan, Hint Okyanusu kıyısındaki Çabahar Limanı’nın ulusal demiryolu ağına bağlanmasıyla, Çin ve Orta Asya ülkeleri ile Afganistan’ın erişiminin artacağına dikkati çekti.
Pezeşkiyan, ŞİÖ’nün 10 yıllık kalkınma stratejisinin altyapı, teknoloji, güç ve dijital iktisat üzere alanlarda işbirliğini artırmak için büyük fırsat sunduğunun altını çizdi.
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in küresel yönetişimde ıslahat davetini desteklediklerini de vurgulayan Pezeşkiyan, bu teşebbüslerin daha adil ve çok kutuplu bir dünya nizamı için değerli olduğunu kaydetti.
Şİ’DEN AÇILIŞ KONUŞMASI
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Çin’in Tiencin kentinde düzenlenen 25. Devlet Liderleri Kurulu Toplantısı’nın açılışında konuştu.
Örgütün kuruluşundan bu yana çok taraflılık anlayışıyla hareket ettiğini, ağır istişareye ve yararların paylaşılmasına dayalı bir global idare anlayışını ortaya koyduğunu belirten Şi, “ŞİÖ, milletlerarası eşitliğin ve adaletin yanında olarak, uygarlıkların kapsayıcılığını ve birbirinden öğrenmesini savunarak hegemonyacılığa ve güç siyasetine karşı faal bir güç haline geldi.” dedi.
Çin lideri, örgüt üyelerine farklılıkları kenara koyup işbirliğini ve dayanışmayı geliştirme davetinde bulunarak, “Eşit ve nizam içinde çok kutuplu bir dünyayı ve kozmik olarak kapsayıcı bir ekonomik globalleşmeyi savunmalı, global idare sistemini daha eşit ve adil hale getirmeliyiz.” ifadesini kullandı.
ŞİÖ’nün üye, gözlemci üye ve diyalog ortağı olarak 26 ülkenin iştirakiyle dünyanın en geniş bölgesel örgütü haline geldiğine dikkati çeken Şi, 50’den fazla alana yayılan işbirliğinin 30 trilyon dolara yakın bir kıymet yarattığını lisana getirdi.
Şi, Çin’in ŞİÖ üyesi ülkelerle ticaretinin 2,3 milyar doları aştığını, yatırımlarının 84 milyar dolara ulaştığını vurgulayarak, şunları kaydetti:
“Mega büyüklükteki pazarlarımızın ve üye ülkeler ortasındaki ekonomik tamamlayıcılığın gücünden daha fazla faydalanmak için ticaret ve yatırımların kolaylığını artırmalı, güç altyapısı, yeşil sanayi, dijital iktisat, bilimsel ve teknolojik inovasyon ve yapay zeka alanında işbirliğini geliştirmeliyiz.”
Şi, ülkesinin bu yıl ŞİÖ üyesi ülkelere 2 milyar yuan (280 milyon dolar) bağış yapacağını ve ŞİÖ Bankalar Ortası Konsorsiyumu üzerinde üye ülke bankalarına 10 milyar yuan (1,4 milyar dolar) kredi sağlayacağını bildirdi.
Çin lideri, gelecek 5 yılda ŞİÖ üyesi ülkelerde “Luban Atölyesi” ismi verilen mesleksel eğitim merkezlerinden 10 tane açmayı, 10 bin şahsa mesleksel eğitim sağlamayı taahhüt etti.
