Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot ve İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, yaptıkları ortak açıklamada, 20 Temmuz 2015 tarihinde BMGK’nin 2231 sayılı kararı ile Kapsamlı Ortak Hareket Planı’nın (KOEP) imzalandığını hatırlattı.
3 AVRUPA ÜLKESİNDEN AÇIKLAMA
ABD’nin mutabakattan çekilmesinin akabinde “İran’ın da muahededen doğan yükümlülüklerini yerine getirmeyi bıraktığı” belirtilen açıklamada, “ABD’nin Mayıs 2018’de muahededen çekilmesinin akabinde İran da Mayıs 2019’da mutabakattan doğan yükümlülüklerini yerine getirmeyi bırakmış olsa da Almanya, Fransa ve İngiltere (E3) mutabakata bağlı kalmaya devam etti.” tabirlerine yer verildi.
Açıklamada, İran’ın Memleketler arası Atom Gücü Ajansının (UAEA) mutabakatın uygulandığını “doğrulama ve izleme faaliyetleri yürütme yetkisini” kullanmasına müsaade vermediği, muahedenin ek protokolünü uygulamayı bıraktığı kaydedildi.
Bu hareketleri ile İran’ın mutabakat kapsamındaki yükümlülüklerini ihlal ettiği vurgulanan açıklamada, 5 yıldır İran ile müzakerede ilerleme katetmek için “her türlü çabanın” gösterildiği bildirildi.
“DİPLOMATİK UĞRAŞLARI YORULMADAN SÜRDÜRDÜK”
Açıklamada, “Gerilimi azaltmak ve kapsamlı ortak bir tahlile ulaşmak maksadıyla İran ve ABD’yi müzakere masasına döndürmek için ağır diplomatik eforları yorulmadan sürdürdük.” denildi.
E3 ülkelerinin muahedenin korunması için “iyi niyetle” hareket ettiğine işaret edilen açıklamada, İran’ın KOEP’e uymadığının “açık ve kasıtlı olduğu” yorumunda bulunuldu ve İran’da nükleer silahların yayılmasıyla ilgili en önemli tesislerin UAEA kontrolü dışında olduğu söz edildi.
İran’ın, UAEA tarafından da hesaba katılmayan yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokuna ait hiçbir sivil münasebetinin olmadığına dikkat çekilerek, bu nedenle, İran’ın nükleer programının milletlerarası barış ve güvenlik için açık tehdit olmaya devam ettiği savunuldu.
Açıklamada, İran’ın hareketlerinin sonucu olarak ve BMGK kararı uyarınca, Fransa, Almanya ve İngiltere’nin BMGK’ye, İran’ın KOEP kapsamındaki taahhütlerini değerli ölçüde yerine getirmediğine inandıklarını bildirmeye ve böylelikle “snapback” sistemini devreye sokmaya karar verdiği kaydedildi.
“İRAN BU TAAHHÜTLERE UYMAMAYI TERCİH ETMİŞTİR”
Açıklamada, şu sözlere yer verildi:
“Bu bildirim, 2231 sayılı kararda tanımlanan geri dönüş sürecini başlatır. Daha evvel feshedilen BMGK kararlarının muhtemel yine tesisinden evvel 30 günlük bir mühlet açmaktadır. Bu kararların ve içerdikleri önlemlerin (yaptırımlar ve öbür kısıtlayıcı tedbirlerin) yeni olmadığının altını çiziyoruz. Tersine bu kararlar daha evvel BMGK tarafından kabul edilmiş ve İran’ın KOEP kapsamındaki taahhütleri ışığında kaldırılmıştır. Fakat İran bu taahhütlere uymamayı tercih etmiştir. Karar 2231’e uygun olarak, İran’ın kayda bedel performans göstermemesi sorununu diplomatik yollardan tahlile kavuşturmak için efor göstermeye devam edeceğiz. Bu 30 günlük süreyi, uzatma teklifimiz ya da İran’ın taahhütlerine uymasını sağlamaya yönelik önemli diplomatik eforlar konusunda İran’la temas kurmaya devam etmek için kullanacağız.”
Açıklamada, BMGK’nin 30 gün içerisinde İran’a yönelik BMGK kararlarının kaldırılmasına devam edilmesini öngören karar almaması halinde, yaptırımlar dahil altı BMGK kararının tekrar yürürlüğe gireceği hatırlatıldı.
BM YAPTIRIMLARI NASIL GERİ GETİRİLİR?
2231 sayılı BMGK kararına nazaran, muahedeye katılan rastgele bir devlet, İran’ın muahedeye kıymetli ölçüde uymadığını düşünmesi halinde Güvenlik Kurulu’na şikayette bulunabiliyor. Mevzu BMGK’ye ulaştığında, 30 günlük bir süreç başlayacak.
Bu müddette BMGK’nin İran’a yönelik yaptırımların kaldırılmasının devamı için yeni bir karar alması gerekecek. Bu kararın da BMGK daimi üyeleri Rusya, Çin, ABD, Fransa ve İngiltere tarafından veto edilmemesi gerekiyor.
Bu karar vaktinde kabul edilmezse, 2015’teki mutabakat kapsamında kaldırılan BM yaptırımları otomatik olarak yine yürürlüğe girecek. Kurulda öbür bir oylamaya gerek duyulmuyor.
HANGİ BM YAPTIRIMLARI GERİ DÖNEBİLİR?
Mekanizmanın devreye girmesiyle 2006-2010 ortasında İran’a karşı çıkarılan 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı kararlar tekrar geçerlilik kazanacak. Bu durumda geri getirilecek yaptırımlar ortasında silah ambargosunun tekrar yürürlüğe girmesi, İran’ın nükleer başlık taşıma kapasitesine sahip füze geliştirmesinin yasaklanması ve yüzlerce kişi ile kuruluşa yönelik mali ve seyahat kısıtlamaları yer alıyor.
